İliotibial bant sendromu, koşucuların sıkça karşılaştığı ve dış diz ağrısı ile karakterize olan yaygın bir koşu yaralanmasıdır.
IT bandı, kalça kemiğinden dize uzanan bir banttır ve bu sendrom, genellikle bu bantın aşırı sürtünme veya irritasyonu sonucunda ortaya çıkar.
Koşu, bisiklet sürme veya merdiven çıkma gibi aktiviteler sırasında tekrarlanan hareketler IT bandının sürtünmesine neden olabilir ve zamanla ağrıya yol açabilir.
Op. Dr. Utku Erdem Özer olarak, IT bant sendromunun tanı ve tedavisi konusunda uzmanlaştım. Hastalarıma etkili çözümler sunmaktayım.
İçindekiler
İliotibial (IT) Bant Sendromu Nedir?
İliotibial band sendromu ya da IT bant sürtünme sendromu olarak da adlandırılır. Dizin dış kısmında ağrıya neden olan bir sorundur. En sık sporcularda, özellikle de koşu ve bisiklet sporcularında olur.
IT bant, leğen kemiğinden başlayarak kalça kemiğinin dış kısmındaki kemik çıkıntının (Trokanter Major) üzerinden aşağıya doğru tüm uyluk kemiğinin dış kısmından aşağıya doğru devam ederek dizinizin dış kısmındaki kemik yapının (lateral femoral kondil) dış tarafından geçip dizin ön dış tarafına, diz ekleminin hemen altına kaval kemiğinin (tibia) bir çıkıntısına (Gerdy Tüberkülü) yapışır. Güçlü, uzun ve kalın bir bağ dokusudur. Vücudumuzdaki esnetmesi en zor yapılardan biridir.
En çok ağrı yaptığı bölge diz ekleminin dış kısmından dizin önüne doğru geçerken temas ettiği kemik doku bölgesidir (Lateral femoral kondilin dışı (laterali)). İkinci en çok ağrıya sebep olduğu yer iser kalça ekleminin dış kısmıdır (trokanter majör adlı kemik yapının dış kısmı).
Bacağınızı büküp uzattığınızda, bu bant uyluk kemiğinizin dış alt kenarı üzerinde hareket eder. Özellikle koşucu ve bisikletçilerde dizin tekrar tekrar bükülmesi ve uzatılması ile iliotibial bandın bu hareketi yakındaki dokuları tahriş ederek ağrıya neden olur.
İliotibial bant sendromu herkeste olabilir. Sporcularda daha çok görülmesine karşın özellikle 60 yaş üstü parantez bacak deformasyonu ile birlikte diz eklem kıkırdağı bozukluğu (Gonartroz) olanlarda da azımsanmayacak sayıda hasta bu sorun görülebilir.
İliotibial Bant (IT) Sendromunun Sebebi Nedir?
İliotibial bant sendromunun kesin nedenini tartışılmakla birlikte, çoğu sporcularda kısalmış olduğunu biliyoruz. Bu kısalmanın sebebi çoğunlukla kalça bölgesi kaslarındaki zayıflıktan kaynaklanır. Bu kaslar; gluteus maximus, medius ve minimustur. Bu kasların zayıf olması demek vücut ağırlığının aşağı doğru iletilirken yük taşımamaları demektir, sonuç olarak bu yükün bir şekilde taşınması yere iletilmesi gerekiyor.
İşte burada yükü taşıyan IT bant adlı yapımız bu görevi istemeden de olsa üstlenmiş oluyor. Fazla yük taşıyan IT bant zamanla kuvvetlenip, kısalıyor. Kısalınca da dizin dış kısmındaki kemik yapıya sürtünüp ağrıya sebep oluyor.
Ağrı, IT bant uyluk kemiğinin alt dış kenarı üzerinde hareket ederken doğrudan sürtünmeden kaynaklanır. Bu, bölgedeki kemikte, tendonlarda ve küçük, sıvı dolu keselerde (bursa) iltihaplanmaya (bursit) neden olur.
İliotibial (IT) Bant Sendromu İçin Kimler Risk Altındadır?
İliotibial IT bant sendromu en sık koşu sporcularında görülür. Ancak bisiklet sporcularında kayakçı, kürekçi veya futbolcu gibi diğer sporları yapanlarda da olabilir.
Bir koşucuysanız, aşağıdaki durumlarda İliotibial (IT) bant sendromu geliştirme olasılığınız daha yüksek olabilir.
Engebeli veya yokuş aşağı arazide koşmak
Yıpranmış ayakkabılarla koşmak
Haftalık toplam koşu kilometresini bir anda %15 ten fazla artırmak
Parantez bacak deformitesi
Soğuk havada koşmak
İliotibial (IT) Bant Sendromu Belirtileri Nelerdir?
IT bant sendromu dizin dış kısmında ağrıya neden olur. Dizinizden birini veya her ikisini de etkileyebilir. Ağrı, bazen dizden başlayıp tüm uyluk boyunca devam ederek kalçaya kadar yayılabilir. Ağrıya yanma hissi de eklenebilir.
Ağrıyı sadece egzersiz yaparken, özellikle koşarken olabilir, istirahatte ağrı çoğu hastada olmaz. Ağrı, özellikle koşarken ayağınızı yere değdikten hemen sonra en şiddetli durumdadır. Çoğu zaman koşu antrenmanın 3.-4. Kilometresinden sonra başlayabileceği gibi bazen de antrenmanın sonuna doğru başlar.
IT bant ağrısı kronikleştikçe ağrınız daha erken başlayabilir ve koşuyu bıraktıktan sonra günlük hayatta bile devam edebilir. Ağrınızı kötüleştirebilecek aktiviteler arasında yokuş aşağı ve yukarı yürüyüş, merdiven inip çıkmak yer alır Tedavi süreçleri ile ilgili bizimle irtibata geçmek isterseniz iletişim sayfamızdan istediğiniz bağlantı kanallarımızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.
İliotibial (IT) Bant Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Kapsamlı fiziki muayeneden sonra IT bant sendromu tanısı koymak zor değildir. Muayene esnasında dizinizin hareket açıklığı, kuvveti ve ağrılı bölgelerin testleri yapılır.
Sıklıkla dış menisküs yırtığı ile karışır. Çünkü dış menisküs yırtığında oluşan ağrı ile IT bant sendromundaki ağrının yeri hemen hemen aynıdır. Eğer tanı net değilse, diğer olası nedenleri ekarte etmek için röntgen veya MRI gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.
İliotibial Bant Sendromu Tedavisi
Öncelikli olarak buz tedavisi ve doktorunuzun önereceği ağrı kesicileri kullanmakla tedaviye başlanır.
Tedavide 2 konuya odaklanılır.
Güçlendirme: Kalça eklemini stabilize eden kaslardan olan Gluteus maximus, Gluteus medius ve minimus kaslarını güçlendirmek.
Esnetme: İliotibial (IT) bantın esnetilmesidir.
Ancak unutulmamalıdır ki İliotibial (IT) bantın esnetilmesi vücudumuzdaki en zor dokulardan biridir. Esnetme için standart bir tarif yoktur, kişiden kişiye değişir. Kendi kişisel tecrübem bu esnetme egzersizi ile hem kendimde hem de hastalarımda çok iyi sonuç aldım. Eğer kendiniz bu hareketi yaparak sonuç alamazsanız deneyimli bir spor fizyoterapisti ile çalışmak daha faydalı olacaktır.
Bisiklet sporcularında ise çoğu zaman bisikletin sporcuya göre ayarında (bike-fit) sorun olabilir. Bu sorun çoğu zaman sele yüksekliği ve kilitli pedal-ayakkabı ayarının uygun yapılmaması sonucu olur.
İliotibial (IT) Bant Sendromu Fizik Tedavi ile Tedavi Edilir mi?
IT bant sendromu hastalar, hastanede yapılan fizik tedaviden çok fayda görmezler.
İliotibial Bant Germe Nasıl Yapılır?
Vücudumuzdaki esnetmesi en zor yapılardan biridir. Bir sporcu olarak kendimde zamanında IT bant sorunu yaşadığım için bu sorunu çözdüğüm esnetme egzersizini video çekerek gösterdiğim videoyu bu linki tıklayarak izleyebilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=PVlLXGhGX9k&t=10s
Videoyu birkaç kez izleyerek IT bandınızı nasıl esneteceğinizi iyice anlayın.
Esnetme egzersizini yaparken, IT banttan dolayı dizinizde oluşan ağrı orada olması gerekir: hareketi doğru yapıyorsunuz demektir.
Çoğu sporcuda kalça eklemi hareketleri kısıtlı olduğundan bu videodaki esnetme hareketini yaparken zorlanabilir, tam esnetmeyi yapamayabilirsiniz. Bunun için önce kalça ekleminizi mobilize etmeli, kalça eklemlerinizin hareket açıklığını arttırmalısınız.
Koşu esnasında ağrı hissettiğinizde, spor yaparken dahi bu egzersizi yere oturup yapın, göreceksiniz ciddi bir rahatlama olacaktır. Yeter ki bu hareketi doğru yapın.
İliotibial (IT) Bant Sendromu Ameliyat Edilir mi?
Bu tedaviler, İliotibial bant sendromu olan sporcuların hemen hemen hepsine yardımcı olur. Yukarıdaki tedavileri doktor kontrolünde sağlık profesyoneli ile (fizyoterapist) uygulamanıza rağmen ağrınız kontrol altına alınamadıysa cerrahi tedavi seçeneği gözden geçirilir.
İliotibial bantın Z şeklinde kesilerek uzatılması, lateral femoral kondil üzerinde hareket eden kısmını çıkarmak gibi birçok farklı teknik mevcuttur. Günümüzde cerrahi tedavi ihtiyacı olan çoğu İliotibial bant sendromlu hastalarda İliotibial Bantın lateral femoral kondilin dış kısmından geçtiği yerde İliotibial bantta aşırı bir kalınlaşma-fibrozis denilen bağ dokusu artışı ya da kese iltihabı (bursitis) vardır. Eğer ameliyat planlanırsa bu dokularda çıkarılır.
İliotibial (IT) Bant Sendromu Önlenebilir mi, Önlemek İçin Ne Yapabilirim?
Çoğu durumlarda, IT bant sendromu önlenebilir.
Spora vücudunuz uyum sağlayana kadar düz yüzeylerde antrenman yapın.
Koşu ayakkabılarınızı düzenli olarak değiştirin. (ortalama 600-800 KM)
Daire şeklinde bir parkurda koşuyorsanız, her iki yönde de koştuğunuzdan emin olun. (Toplam turun yarısı saat yönü yarısı saat yönü tersi)
Koşu antrenmanları dışında mutlaka kuvvet egzersizleri yapın. Bu egzersizler, core, kalça, quadriceps, hamstring, kalf ve ayak bölgelerini içermelidir.
Germe egzersizlerinizi dar bir zamana sıkıştırmayın haftanın en az 2 gününde 30-45 dakikadan az olmayacak bir süre ayırın.
Koşu sporunda yeniyseniz, yavaş başlayın ve kilometrelerinizi kademeli olarak artırın.
İliotibial Bant Sendromu Egzersizleri
IT Bandı Germe: Ayakta durarak bir ayağınızı diğerinin önüne geçirin, sonra vücudunuzu yana doğru eğin ve karşı taraftaki IT bandını gerdirin.
Gluteus ve Kalça Kası Güçlendirme Egzersizleri: Squat, lunges ve hip abduktör egzersizleri gibi gluteus ve kalça kaslarını güçlendiren hareketler.
Diz ve Bacak Kaslarını Esnetme: Quadriceps, hamstring ve calf kaslarını esneten egzersizler.
İliotibial Bant Sendromu Ne Zaman Geçer?
IT bant sendromu genellikle uygun tedavi ve rehabilitasyon ile birkaç hafta içinde düzelir.
Sonuç
İliotibial (IT) bant sendromu, koşucuların sıkça karşılaştığı ve dış diz ağrısı ile karakterize olan yaygın bir koşu sebebiyle oluşan yaralanmadır.
IT bandı, kalça kemiğinden dize uzanan bir banttır ve bu sendrom, genellikle bu bantın aşırı sürtünme veya irritasyonu sonucunda meydana gelmektedir.
Op. Dr. Utku Erdem Özer, IT bant sendromu gibi yaygın koşu yaralanmalarının tedavisi konusunda geniş bir uzmanlığa sahiptir.
Hasta odaklı yaklaşımıyla, hastalarının sağlığına kavuşmasını sağlar ve sporcuların tekrar aktivitelerine dönmesine yardımcı olur.
Makalemizi okuduğunuz için teşekkürler. utkuerdemozer.com bağlantısından ana sayfaya dönüp daha ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz.
