İç menisküs yırtığı, diz ekleminin iç kısmında bulunan ve "medial menisküs" olarak adlandırılan yapının hasar görmesiyle oluşan bir durumdur.
Her dizimizde bir tanesi dizin iç kısmında (iç menisküs-medial menisküs) bir tanesi dizin dış kısmında (dış menisküs yırtığı-lateral menisküs) olmak üzere iki adet menisküs bulunur. İç menisküs, diz ekleminin iç (medial) tarafında önemli bir kıkırdağımsı yapı olup amortisör görevi görür.
Dizin iç bölümünden geçen yüklerin yaklaşık %50'sini absorbe ederek- emerek eklem kıkırdağının hasarlanmasını engeller ve aynı zamanda dizin stabilitesine de önemli katkı sağlar. Dizin iç kısmında ağrı ve hassasiyet büyük yırtıklarda takılma ve kilitlenme iç menisküs yırtıklarında görülen önemli belirtilerdir. Yapılan fiziki muayene ve çekilen MR görüntüleri sonrası iç menisküs yırtığı tanısı konulur.
İç menisküs yırtıklarının tedavisine karar verilirken yırtığın tamir edilip-edilemeyeceği sorusunun cevabı önemlidir. Eğer tamir edilebilecek bir yırtık ise yırtık büyümeden bir an önce tamir ameliyatını planlamak en doğru tedavi seçeneği olacaktır.
Çoğu iç menisküs yırtığı dinlenme, fizyoterapist eşliğinde diz bölgesi kaslarının güçlendirilmesi, eklem içi PRP enjeksiyonları gibi ameliyatsız yöntemler ile tedavi edilebilirler.
6 aydan fazla belirti gösterip ameliyat dışı yöntemler ile iyileşme göstermeyen iç menisküs yırtıklarında ameliyat gündeme gelir.
Bu nedenle, iç menisküs yırtığı olduğunda, yırtılmayı onarmaya çalışmak çok önemlidir, çünkü tamir edilmezse ve kesilip alınırsa, dizin iç tarafı üzerindeki yükte bir artış olacaktır ve sonuçta bu,
eklem kıkırdak hasarına yol açacaktır.
İçindekiler:
İç Menisküs Nedir?
İç menisküs, diz ekleminde bulunan iki menisküsten biri olup, dizin iç tarafında yer alır. Menisküsler, diz ekleminde yer alan kıkırdak benzeri yapılardır ve dizin femur (uyluk kemiği) ile tibia (kaval kemiği) arasındaki eklem boşluğunda bulunurlar.
İç menisküs, medial menisküs olarak da adlandırılır ve dizin stabilitesini sağlamak, şok emici işlev görmek ve eklem kıkırdağını korumak için önemli bir rol oynar.
İç Menisküs - Medial Meniküs Yırtığı Nedir?
İç menisküs yırtığı, diz ekleminde bulunan iç menisküsün (medial menisküs) yırtılmasıdır. İç menisküs yırtığı, dış menisküs yırtığına göre daha sık görülür, çünkü iç menisküs dış menisküse göre daha az hareketlidir.
Bu daha az hareketlilik olası bir darbe durumunda sabit kalıp yırtılmasına sebep olur. Ek olarak, iç menisküs, dizin iç bölümünden geçen yüklerin %50'sine kadarını emerek, iç menisküsü yaralanmaya duyarlı hale getirir.
Özellikle spor yaralanmaları, aniden dönen hareketler veya ağır yüklenmeler sonucunda iç menisküs yırtılabilir.
İç Menisküs Yırtığı Nasıl Oluşur?
Tüm menisküs yırtıklarında olduğu gibi iç menisküs yırtıkları da iki şekilde oluşur: travmatik yırtıklar ve dejeneratif-yıpranma yırtıkları.
1. Travmatik Yaralanmalar:
Ani Dönme Hareketleri: Spor yaparken veya günlük aktivitelerde dizin ani bir şekilde dönmesi, özellikle ayak yerde sabitken vücudun dönmesi, iç menisküsün yırtılmasına neden olabilir. Bu durum futbol, basketbol gibi spor dallarında sık görülür.
Dizin Bükülü Pozisyonda Zorlanması: Diz bükülü ve sabit bir pozisyondayken üzerine gelen ani yük, menisküsü sıkıştırarak yırtılmasına neden olabilir. Bu durum, özellikle ağırlık kaldırma gibi aktivitelerde risk oluşturur.
Doğrudan Darbe: Dize alınan doğrudan bir darbe de menisküs yırtığına yol açabilir. Bu tür yaralanmalar genellikle trafik kazaları veya sert temas sporlarında meydana gelir.
2. Dejeneratif Süreçler: Yıpranma Yırtıkları
Yaşa Bağlı Aşınma: Yaş ilerledikçe menisküs dokusu incelir ve elastikiyetini kaybeder. Bu durum, menisküsü daha kırılgan hale getirir ve küçük bir zorlanma bile yırtılmaya neden olabilir.
Tekrarlayan Mikrotravmalar: Yıllar boyunca diz eklemine sürekli olarak binen küçük yükler, menisküs dokusunu yavaşça yıpratır. Zamanla bu küçük hasarlar birleşerek menisküs yırtıklarına yol açabilir.
İç Menisküs Yırtık Çeşitlileri Nelerdir?
1. Longitudinal (Dikey) Yırtık: Menisküsün uzunlamasına ekseni boyunca meydana gelir. Bu yırtıklar, menisküsün kenarına paralel olarak uzanır. Genellikle genç ve aktif kişilerde travma sonrası ortaya çıkar.
2. Kova Sapı (Bucket Handle ) Yırtığı: Longitudinal yırtığın bir alt türüdür. Menisküsün bir kısmı yırtılır ve bu parça diz ekleminde hareket ederek "kova sapı" gibi bir görüntü oluşturur. Bu tür yırtıklar, dizde kilitlenme hissine neden olabilir ve hemen her zaman tedavisi artroskopik tamir ameliyatı ile yapılır.
3.Horizontal (Yatay) Yırtık: Menisküsün yatay düzlemde yırtılmasıdır. Bu yırtık, menisküsün üst ve alt tabakaları arasında meydana gelir ve menisküsün içine doğru yayılabilir. Genellikle yaşa bağlı yıpranma-dejenerasyon sonucu oluşur.
4. Flap (Kanat) Yırtığı: Horizontal yırtığın bir parçası yerinden ayrılır ve serbest bir şekilde eklem boşluğunda hareket eder. Bu parça, dizde ani ağrılara ve takılma hissine neden olabilir.
5. Radial (Radyal) Yırtık: Menisküsün serbest kenarından merkezine doğru radyal olarak oluşan yırtıklardır. Bu yırtık türü, menisküsün stabilitesini ciddi şekilde etkileyebilir çünkü yük taşıma kapasitesini azaltır. Genellikle dizin yük taşıyan kısmında bulunur.Radyal yırtıklar, tedavi edilmezse menisküsün yapısal bütünlüğünü kaybetmesine ve zamanla daha büyük bir yırtık oluşmasına yol açabilir.
6. Kompleks Yırtık: Birden fazla yırtık türünün bir arada bulunduğu yırtıklardır. Örneğin hem longitudinal hem de horizontal yırtıkların aynı menisküste bir arada bulunması gibi. Bu yırtıklar genellikle dejeneratif süreçlerle ilişkilidir ve daha ileri yaştaki kişilerde yaygındır. Çoğu durumda bu yırtıkları olan hastalarda menisküs dikilemeyeceği için menisküsün kesilerek çıkarılması (menisektomi) gerekir.
Kompleks onarılabilir iç menisküs yırtığı, menisküsün arkası ile eklem kapsülü birleşim yeri boyunca uzun yırtıkları (meniskokapsüler yırtıklar, menisküs kökü yırtıkları veya radyal yırtıklar) içerebilir. Bu yırtıklar birçok durumda çok karmaşık olarak hissedilse de doğru cerrahi ekip ve aletlerle çoğu zaman tamir edilebilirler.
Tam tersi onarım şansının yok denecek kadar az olduğu yırtıklarda belirgin laserasyon, ayrılma veya menisküs dokusunun parçalı olarak yırtıldığı durumdur. Bu durumlarda, menisküsün nispeten zayıf kanlanması nedeniyle iyileşme şansı bulamaz. Bu tarz yırtıklarda hasta ağrı hissedip fizik muayenede eklemde mekanik takılma bulguları varsa artroskopik olarak menisküsün yırtığının çıkarılması işlemi (parsiyel menisektomi) ameliyatı yapılır.
Eğer mekanik semptom yok ise ve hastanın şikayeti varsa PRP, PRGF (Plasma Rich in Growth Factor) gibi eklem içi enjeksiyonları planlanabilir.
7. Oblique (Eğik) Yırtık: Menisküsün eğik bir şekilde yırtılmasıdır. Bu yırtık türü, genellikle travmatik yaralanmalar sonucu oluşur ve yırtık bölgesi eklem yüzeyine kadar uzanabilir.
8. Dejeneratif Yırtık: Genellikle yaşlanmaya bağlı olarak menisküs dokusunun aşınması ve yıpranması sonucunda meydana gelir. Bu yırtıklar küçük ve yaygın olabilir, menisküsün çeşitli yerlerinde görülebilir. Dejeneratif yırtıklar genellikle orta yaş ve üzeri kişilerde ortaya çıkar ve tekrarlayan stres veya basit günlük aktivitelerle gelişebilir.
9. Root (Kök) Yırtıkları:
Kök Yırtıkları: Menisküsün tibia kemiğine bağlandığı kök kısmında meydana gelen yırtıklardır. Menisküs kök yırtıkları, menisküsün normal biyomekanik fonksiyonlarını kaybetmesine yol açar ve dizde şiddetli ağrıya, şişlik ve eklemde stabilite kaybına neden olabilir. Kök yırtıkları genellikle dejeneratif süreçlerle ilişkilidir ve tedavi edilmediğinde erken eklem kireçlenmesine (osteoartrit) yol açabilir.
Kök yırtıkları çoğu zaman menisküsün arka kökünde meydana gelir ve bu, özellikle dizin arka kısmında ağrıya neden olabilir. Kök yırtıklarının tedavisi mutlaka ameliyat ile onarım gerektirir çünkü menisküs kökünün sağlam olmaması menisküsün tüm fonksiyonlarını kaybetmesine neden olabilir.
Bu sınıflamaya göre menisküs yırtıkları, yırtığın tipi, yeri ve şekline bağlı olarak farklı tedavi yaklaşımları gerektirir. Kök yırtıkları özellikle dikkat edilmesi gereken bir durumdur çünkü menisküsün tibia ile bağlantısının bozulması, menisküsün yük taşıma kapasitesinin ciddi şekilde azalmasına ve dizde ileri derecede fonksiyon kaybına yol açabilir.
İç Menisküs Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
İç menisküs yırtığı belirtileri arasında dizde şiddetli ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı ve kilitlenme hissi bulunur. Tanı koymak için fizik muayene ve MR görüntüleme kullanılır.
Menisküs yırtıkları, dizin stabilitesini ve hareket kabiliyetini etkiler, bu yüzden doğru tanı ve tedavi önemlidir.
Ağrı: İç menisküs yırtığında ağrı genellikle dizin iç kısmında (dizlerinizin birbirine bakan kısmı) ve arkasında hissedilir.
Şişme: Menisküs yırtığı akut geliştiğinde eklem içi kanamaya yol açar bu da şişliğe sebep olur. Kronik yırtıklarda ise eklem enflamasyona yol açıp sinovit tablosu gelişerek dizde şişliğe sebep olur.
Kilitlenme, takılma: Özellikle çömelme ya da squat egzersizi esnasında olur. Yırtık menisküs eklemde sıkışarak takılma ve dizde kilitlenmeye sebep verir.
Eklemin stabilitesinin bozulması: Eğer yırtık büyük ise eklemin stabilitesi etkilenir, hastalar dizinin boşaldığını ve güçsüz hissettiklerini ifade eder.
İç Menisküs Yırtığı Teşhisi Nasıl Konulur?
Fizik muayene esnasında dize yapılan çeşitli testler sonucu şüphe duyulur ve MR görüntüleme yöntemine başvurulur. Doktorun fiziki muayenesi ile MR görüntülerinin uyumu menisküs yırtığı tanısı koyulmasında son derece önemlidir. Ayrıca MR görüntüleme ile yırtığın ne tarzda olduğu, ameliyat ile yırtığın tamir imkanın olup olmadığı hakkında bilgi edinilir.
İç Menisküs Yırtıkları Nasıl Tedavi Edilir?
Menisküs yırtığı teşhisi konulduğunda ilk sorulacak soru yırtığın ameliyat ile tamir imkanı olup olmadığıdır. Eğer tamir imkanı var ise derhal ameliyat planlanmalıdır.
Küçük yırtıklar genellikle ameliyat dışı yöntemlerle tedavi edilir. Dinlenme, buz uygulaması, çömelmeden kaçınma ve fizyoterapist eşliğinde diz çevresi kaslarının güçlendirilmesi ilk yapılacaklardır. Ayrıca, ağrı ve inflamasyonu azaltmak için eklem içi PRP enjeksiyonları da uygulanabilir.
İç Menisküs Yırtığı Ameliyatsız Tedavi
Potansiyel olarak stabil olan ve ameliyatsız tedavi edilebilen bazı menisküs yırtıkları vardır. Bunlar, ağrı takılma gibi bulgu vermeyen iç menisküsün arka boynuzunun yıpranma (dejeneratif) yırtıklarıdır.
Bu yırtıklarda menisküste kendi üzerine katlanmayan ve ağrıya neden olmayan bir yarık olabilir. Bu tür menisküs yırtıkları, dizde şüphelenilen başka bir patoloji için MRI taramasında rastlantısal olarak tespit edilir. Ayrıca herhangi bir mekanik semptom veya ağrıya neden olmayan menisküs yırtıkları olan yaşlı hastalarda cerrahi tedavi yerine takip etmek yeterli olur.
Sadece ağrı var ise eklem içi çeşitli enjeksiyon (PRGF, PRP, hyaluronik asit enjeksiyonu gibi) tedavileri yapılabilir.
İç Menisküs Yırtığı Ameliyatları
Günümüzde bütün menisküs ameliyatları kapalı yöntem ile hastaya en az zarar veren-minimal invazif yöntem olan artroskopi ile yapılır.
Parsiyel Menisektomi Ameliyatı
Menisküs yırtığının tamiri imkansız olan durumlarda bu ameliyat yapılır. Yırtık olan menisküsün sadece sorun oluşturan kısmı çıkarılır. Ameliyat dizin ön kısmında 2 adet bir cm’lik kesiler ile kamera ile yapılır. Bir kesiden kamera sokularak görüntü sağlanırken diğer kesiden ise işlem yapılacak artroskopik aletler sokularak işlem yapılır.
Kısmi İç menisektomi geçiren hastalar, ameliyattan hemen sonra ameliyatlı dizlerinin üzerine basıp yürüyebilirler. Ameliyattan sonraki ilk günden itibaren egzersizlerine başlayabilirler. Dizin ön bölümündeki dört kasın birleşiminden olan Kuadriseps kasının aktive edilmesini öğrenip bu kasın kullanımını artırmak, iyi bir ameliyat sonrası süreç geçirmenizi sağlar. Diz ve diz kapağı (patella) hareketliliğin yeniden kazanılması da erken dönemde hedeflenir.
Genel olarak, az miktarda menisküs çıkarılarak yapılan parsiyel menisküs ameliyatı sonrası olan hastalar iyi bir fizyoterapi sürecinden sonra spora dönüşleri 10-20 sonra dahi olabilir.
Önemli miktarda menisküs çıkarılmış hastalarda, diz eklem kıkırdak hasarı ve eklem kireçlenmesi (osteoartrit) gelişme riskinin daha yüksek olması nedeniyle, genellikle önemli etki aktivitelerinden kaçınılması önerilir. Bu hastalar yakından takip edilmeli, aktivitelerle ilgili herhangi bir ağrı veya şişlik varsa, hastaların doktorlarına bildirmeleri gerekir, çünkü bunlar eklem kıkırdak hasarının habercisi olabilir.
Eğer eklem kıkırdağına hasar meydana gelmeye başlamışsa, bu hastalarda aktivitelerin düzenlenmesi, düşük etkili egzersizlerin seçilmesi, PRP gibi eklem içi enjeksiyonlar veya olası menisküs nakli gibi daha ileri cerrahi tedaviye gerek duyulabilirler.
Önemli miktarda iç menisküs çıkarılmak zorunda kalınmışsa, zamanla daha fazla eklem kıkırdak bozulması neredeyse kaçınılmazdır. Bu bozulmanın ne zaman olacağı hastadan hastaya değişmekle birlikte birkaç ay ile on yıldan fazla bir süre içinde de gelişebilir.
Menisküs Yırtığının Dikilmesi-Menisküs Tamir Ameliyatı:
Bilimsel araştırmalar göstermiştir ki genç hastalarda, eklem kıkırdağı hasarı olmayan hastalarda ve mekanik aksları normal olan hastaların iç menisküs yırtıkları dikilince yırtık menisküs dokusunun kaynayarak iyileşme şansı oldukça yüksektir.
Eğer menisküs yırtığı dikiş atılmaya uygunsa hastanın yaşından bağımsız olarak yırtık dikilmelidir. Eğer yırtık bir menüsküse dikiş atılmışsa, ameliyatlı tarafa ortalama 3 hafta süre ile çift koltuk değneği kullandırılarak tam yük verdirilmez.
Ayrıca eklem içi kemik iliği uyarımı, PRP iğnesi ve çok sayıda dikiş tekniği (hepsi içerden, içten-dışa, dıştan-içe) kullanılarak daha iyi bir iyileşme sağlanabiliyor.
Menisküs Yırtığı İçin Dizlik
Menisküs yırtığı sonrası, dizdeki stabiliteyi artırmak ve iyileşme sürecini desteklemek için dizlik kullanımı oldukça yaygındır. Dizlikler, diz eklemini destekleyerek ağrıyı hafifletir ve hareket kısıtlılığını azaltır.
Böylece menisküs yırtığı olan hastalar, dizlik sayesinde günlük aktivitelerini daha rahat sürdürebilirler. Menisküs yırtığı olanların yapmaması gerekenler tedavisi detayları yazımızın içerisinde mevcut.
Dizlikler, menisküs yırtığı sonrası cerrahi müdahale gerektirmeyen vakalarda, iyileşme sürecinin bir parçası olarak önermekteyiz. Ayrıca, ameliyat sonrası dönemde de dizin tekrar yaralanmasını önlemek için kullanılabilmektedir. Ancak unutmayınız ki dizliğin doğru kullanımı, doktor tarafından önerilen şekilde olmalıdır.
Dizlik Çeşitleri:
Basit dizlikler: Günlük kullanım için uygundur, hafif destek sağlar.
Fonksiyonel dizlikler: Ameliyat sonrası kullanılır, daha fazla stabilite sunar.
Kompresyon dizlikleri: Şişliği azaltır, ağrıyı hafifletir.
Menisküs Yırtığı İçin Egzersiz
Menisküs yırtığı sonrası, doğru egzersizlerle diz ekleminin gücünü ve esnekliğini artırmak önemlidir. Egzersizler, dizdeki kasları güçlendirerek eklemin stabilitesini artırır ve iyileşme sürecini hızlandırır. Doktorunuzun önerdiği egzersizleri düzenli olarak yapmak, hem ağrının azalmasına hem de tekrar yırtılma riskinin düşmesine yardımcı olur.
Önerdiğimiz egzersizler şu şekildedir:
Egzersiz Adı | Uygulama Şekli | Faydası |
Quadriceps setleri | Diz üstü otururken, uyluk kaslarınızı sıkın ve dizinizi düz tutun. 5 saniye bekleyin ve gevşetin. | Diz kaslarını güçlendirir. |
Diz bükme (Hamstring curls) | Ayakta dururken, topuğunuzu yavaşça kalçanıza doğru kaldırın. 5 saniye tutun ve indirin. | Hamstring kaslarını güçlendirir. |
Düz bacak kaldırma | Sırt üstü uzanın, bir bacağınızı düz tutarak yukarı kaldırın. 10 saniye bekleyin ve indirin. | Kalça ve uyluk kaslarını çalıştırır. |
Menisküs Yırtığı İçin Egzersiz
İç Menisküs Yırtığı İyileşme Süresi
İç menisküs yırtığında küçük yırtıklar genellikle 6-8 hafta içinde iyileşirken, büyük yırtıklar veya cerrahi müdahale gerektiren durumlarda bu süre uzar. Cerrahi sonrası iyileşme süreci, fizik tedavi ile desteklendiğinde daha etkili olabilmektedir.
İç Menisküs Yırtığı makalemizi okuduğunuz için teşekkürler. Dilerseniz utkuerdemozer.com bağlantısından ana sayfaya genel bir göz atabilirsiniz.
