Ön çapraz bağ kopması veya yaralanması, genellikle sporcuların sıklıkla karşılaştığı ve dizin stabilitesini sağlayan önemli bir bağın zarar görmesiyle meydana gelir. Bu tür yaralanmalar, ani durma, dönme veya yanlış bir şekilde ayakta karşılanan bir darbe sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Ön çapraz bağ dizin yerinde durmasını sağlayan 4 önemli bağdan biridir. Dizi oluşturan iki kemik yapı vardır. Üstteki uyluk kemiği, alttaki kaval kemiğidir. Ön çapraz bağın fonksiyonu; uyluk kemiğinin kaval kemiği üzerinde ön doğru kaymasına- çıkmasına engel olmaktır.
Ön çapraz bağ yaralanmaları ani durma ve dönme hareketlerinin bolca yapıldığı futbol basketbol, voleybol sporlarını yapan sporcularda olur. Ayrıca kayak sporunda da düşme sonucu ayaktan çıkmayan kayakların dönme hareketi yapması sonucu dizi zorlayıp çapraz bağ kopmasına sebep olabilir.
Ön çapraz bağ yaralanması ev kazası sonucu da olabilir.
İçindekiler
Ön Çapraz Bağ Yaralanması Olduğunda Dizde Başka Yaralanmalar Da Olur mu?
Ön Çapraz Bağ Yaralanmasını Önlemek için Ekipmanın Önemi Var mıdır?
Kayak Sporunda Neden Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Sıklıkla Görülür?
Dizlik Kullanırsam Ön çapraz Bağ Yaralanmasını Önleyebilir miyim?
Çocuklarda Ön Çapraz Bağ Yaralanmasının Erişkinden Bir Farkı Var Mıdır?
Ön Çapraz Bağ Nedir?
Diz ekleminde bulunan ön çapraz bağ, uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiğininin (tibia) bağlantısını sağlayan dizdeki 4 ana bağdan birisidir.
Öteki ana bağlar, arka çapraz bağ, iç yan bağ ve dış yan bağdır. Vücudumuzda bulunan oldukça güçlü bağ dokularından biri olmasına rağmen diz ekleminde en sık ön çapraz bağ yaralanması görülür.
Ön Çapraz Bağ Kopması Nedir?
Futbol, basketbol müsabakalarında olduğu gibi dizin üst tarafın dışa doğru dönmesi sonucu, ön çapraz bağ esner. Şayet bu dönme hareketi ön çapraz bağın kapasitesinden fazla olursa, ön çapraz bağ kopar.
Kayak kazalarında ise ön çapraz bağın yaralanma mekanizması farklıdır. Ayaktan çıkmayan kayak, yere çarpma esnasında diz ekleminin alt kısmını oluşturan kaval kemiğini içe doğru döndürür ve çapraz bağı kopartır.
Ön Çapraz Bağ Nasıl Kopar?
Diz eklemi mekanik olarak dezavantajlı pozisyona geldiğinde ön çapraz bağın üzerinde anormal biriken yükler, bağın kapasitesine aşarak yırtılması ile sonuçlanır. Örnek vermek gerekirse; bir futbolcunun topa kafa vurmak için zıpladığını havalanıp yere inmeye başlarken kontrolünü kaybedip vücudunun pozisyonunu kontrol edemeyip ayağı ile zemine temas ettiğinde diz eklemini, dizin doğasında olmayan anormal bir harekete zorlar. Bu da çoğunlukla ön çapraz bağın kopması ile sonuçlanır.
Örnekleri artıracak olursak;
Aniden yavaşlama ve yön değiştirme. (kesme)
Ayağınız sıkıca basılmış haldeyken dizinizin üstündeki vücudunuzun geri kalan bölümünün dönmesi.
Bir yerden atlarken inişte ayağın istenmeyen şekilde yerle teması.
Aniden durma.
Dizine doğrudan bir darbe almak.
Tedavi süreçleri ile ilgili bizimle irtibata geçmek isterseniz iletişim sayfamızdan istediğiniz bağlantı kanallarımızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Ön Çapraz Bağ Neden Kopar?
Ön çapraz bağ yaralanmaları çoğu zaman rakibin teması olmadan olur. (non-contact yaralanama)
Kas yorgunluğu.
Genel yorgunluk.
Diz çevresi kaslarının dengesinde bozulma. (Dizin önünde bulunan kuadriseps kas grubu ile hamstring kas grupları arasındaki güç ve esneklik farkı)
Sporcunun propriyosepsiyon duyusunun iyi olmaması.
Sporcunun kondisyon olarak yeterli olmaması.
Sporcunun biomekaniğinin bozuk olduğu durumlarda
Ön çapraz bağ kopması kolaylaşır.
Ön Çapraz Bağ Hangi Sporlarda Daha Fazla Kopar?
Özellikle ani durma, dönme, atlama, zıplama gibi hareketleri içeren sporlarda ön çapraz bağ yaralanması sık görülür.
Futbol, basketbol, hentbol, voleybol, jimnastik, kayak gibi sporların doğasında bu hareketler bol miktarda vardır. Ön çapraz bağ yaralanması en sık futbolcularda görülür.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Spor Dışında Olur mu?
Günlük yaşamda geçireceğiniz basit bir kaza dizinizin dönmesi ile sonuçlanırsa ön çapraz bağınız kopup ameliyat olmanız gerekebilir.
Evde mutfakta yere dökülmüş suyu görmeyip, üzerine bastığınızda ya da bir yükseltiden atladığınızda bu durum başınıza gelebilir.
Ön Çapraz Kopma Belirtileri, Nasıl Anlarım?
Olay anında neredeyse tüm ön çapraz bağ yaralanmalarında hastalar dizinde bir patlama sesi duyar. Diz eklemi hemen şişer, güçsüz ve dengesiz hissedebilir ve bacağını kaldıramayacak kadar ağrılı hale gelebilirsiniz.
Ön çapraz bağ yaralanmasının belirtileri ve semptomları genellikle şunları içerir:
Dizde oluşan patlama sesinin duyulması ya da hissedilmesi.
Dizde şiddetli ağrı ve aktiviteye devam edememe.
Diz ekleminde oluşan ani şişme.
Diz eklemini hareket ettirememe.
Yürümeye çalışırken, dizin dönecek hissi vermesi.
Dizinizdeki herhangi bir yaralanma, bir ön çapraz bağ yaralanmasının belirtilerine veya semptomlarına neden olursa derhal bir ortopedi uzmanına başvurun. Diz eklemi; kemikler, bağlar, tendonlar ve kıkırdak dokulardan oluşur. Yaralanmanın ciddiyetini belirlemek ve uygun tedaviyi almak için hızlı ve doğru bir teşhis almak önemlidir. Şüphelenilen durumda MR görüntüleme ile tanı konmuş olur.
Ön Çapraz Bağ Kopması Risk Faktörleri Nelerdir?
Cinsiyet muhtemelen anatomi, kas gücü ve hormonal etkilerdeki farklılıklar nedeniyle kadınlar ön çapraz bağ yaralanmasına daha yatkındırlar. Ön çapraz bağ yaralanmaları kadın sporcularda erkek sporcular ile kıyaslandığında 8 kat daha fazla görülür.
Futbol, basketbol, jimnastik ve kayak gibi belirli sporlara katılmak.
Sporcunun kondisyonunun düşük olduğu zamanlar.
Squat sırasında dizleri içe doğru hareket ettirmek gibi hatalı hareket kalıpları kullanmak.
Uygun olmayan ayakkabı giymek.
Düzgün ayarlanmamış kayak bağlamaları (sıkı bağlanmış kayaklar) gibi bakımsız spor malzemeleri kullanmak.
Suni çim üzerinde oynamak.
Ön Çapraz Bağ Yaralanması Olduğunda Dizde Başka Yaralanmalar Da Olur mu?
Ön çapraz bağ yaralanmalarına en sık olarak dış menisküs yırtıkları eşlik eder.
İç menisküs, iç yan bağ, dış yan bağ, kıkırdak hasarı da eşlik eder.
İç menisküs, iç yan bağ, dış yan bağ, kıkırdak hasarı da eşlik edebilir.
Ön Çapraz Bağ Kopmasının Önlenmesi Mümkün Müdür?
Uygun eğitim ve koruyucu-önleyici egzersiz programları ile ön çapraz bağ yaralanması riskini ciddi oranda azaltıldığı bilimsel olarak birçok çalışmada gösterilmiştir.
Benim kişisel tecrübem de bu yöndedir.
Ön Çapraz Bağ yaralanmasını azaltmak için oluşturulmuş programlar genellikle aşağıdaki ana prensiplere dayanır:
Kalça, pelvis ve alt karın dahil olmak üzere core bölgesini güçlendirmek için egzersizler.
Sporcuların squat sırasında dizleri içe doğru hareket ettirmekten kaçınmak için eğitmek.
Bacak kas kuvvetinde genel bir denge sağlamak için bacak kaslarını güçlendiren egzersizler, özellikle hamstring egzersizleri
Sıçrayışlardan atlarken ve inerken uygun tekniği ve diz pozisyonunu vurgulayan eğitim ve egzersiz
Döndürme ve kesme hareketlerini gerçekleştirirken tekniği geliştirmeye yönelik eğitim
Bacak, kalça ve karın kaslarını güçlendirmeye yönelik antrenmanların yanı sıra atlama ve iniş tekniklerini geliştirmeye ve dizin içe doğru hareketini önlemeye yönelik antrenmanların yapılması kadın sporcularda daha yüksek ön çapraz bağ yaralanma riskini azaltmaya yardımcı olduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmasını Önlemek için Ekipmanın Önemi Var mıdır?
Yaralanmayı önlemeye yardımcı olmak için yaptığınız spora uygun ayakkabı ve ekipman kullanmak ön çapraz bağ yaralanmalarında etkin bir korunma yöntemidir.
Futbol ayakkabılarınızın taban kısmı fazla kullanıma bağlı olarak yıpranmış ise yere bastığınızda ayağınızın kayıp, dizinizin dönmesine sebep olabilir
Kayak Sporunda Neden Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Sıklıkla Görülür
Kayak sporunda düşme esnasında kayaklarınızın uygun şekilde ayaklarınızdan çıkarak serbest kalması çok önemlidir.
Eğer kayaklar ayakkabınıza sıkıca bağlı ise düştüğünüzde ayakkabınızdan ayrılmayacaklar ve hızlı ve sert bir şekilde yere çarparak kaval kemiğinizi döndürecek ve dizinizde ilk zorlayacağı ve hasarlanmasına sebep olacağı yer ön çapraz bağ olacaktır.
Dizlik Kullanırsam Ön çapraz Bağ Yaralanmasını Önleyebilir miyim?
Dizlik takmak, ön çapraz bağ yaralanma riskini azaltmaz.
Ameliyat olup iyileştikten sonra, spora döndüğünüzde de dizlik kullanmanız ön çapraz bağınızın yaralanma riskini azaltmaz.
Kendi dizliğinizi kendiniz yapmalısınız, diz çevresindeki kas gücünüzü profesyonel medikal yardım alarak artırmalısınız.
Çocuklarda Ön Çapraz Bağ Yaralanmasının Erişkinden Bir Farkı Var Mıdır?
Çocuklar ve ergenler, açık büyüme plakalarına sahiptirler ve kemiğin boyunun önemli bir miktarda uzama potansiyeli bulunur.
Bu, ön çapraz bağ tedavisi seçeneklerini değerlendirirken önemli bir faktördür.
Hastanın önemli büyüme potansiyeli varsa, planlanan tedavi gelecekteki büyümenin engellenmemesi için cerrahi tekniğin seçimini değiştirir.
Ön Çapraz Bağ Kopması Ne Kadar Sürede İyileşir?
Eğer masa başı işi yapıyorsanız, ameliyattan sonra ortalama 1-3 hafta sonra ofise geri dönersiniz.
Ön çapraz bağ ameliyatından sonra profesyonel futbolcuların oyuna geri dönme zamanları ortalama 54 haftadır. Her hasta her spor aynı değildir.
Ön Çapraz Bağ Kopması Ameliyatsız Tedavisi Mümkün müdür?
Ön çapraz bağ kopması ameliyatsız olarak eski halinde iyileşmesi mümkün değildir. Ameliyat olmak istemeyen hastaların yapması gereken ise quadriceps kaslarını güçlendirmektir. Ancak bu kasın güçlü şekilde kalması da önemlidir.
Ayrıca Ön çapraz bağını koparmış ama ameliyat olmayan hastalar şayet günlük hayatta dizinde boşalma-dönme gibi belirtiler devam ederse, ameliyat şarttır.
Ön Çapraz Bağ Kopması Ameliyat Tedavisi:
Ön çapraz bağ ameliyat tedavisi, yırtılmış ön çapraz bağ yerine yeni ön çapraz bağ yapılması ameliyatıdır. Ön çapraz bağ ameliyatı kapalı olarak da bilinen artroskopik olarak yapılır. Ön çapraz bağ ameliyatı tekniğinde son 20 yılda ciddi ilerleme kaydedilmiştir. Özellikle Ön çapraz bağ ameliyatı ile ilgili ayrıntılı bilgiyi bu yazıda bulabilirsiniz.
Ön Çapraz Bağ Kopması MR Görüntüsü Nasıldır?
Bunun dışında Ön çapraz bağ yaralanmasında MR görüntülerini anlattığım videoyu bu linki tıklayarak inceleyebilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=KkpjVI9kpUI
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Tekrar Kopması Nasıl Anlaşılır?
Eğer hastanın dizi ameliyat sonrası tekrar dönmüş ise hastanın dizinde ağrı ve şişlik oluşmaktadır. Ayrıca muayenede belirgin bir boşlukta vardır. Eğer doktorunuz tekrar koptuğundan şüphelenir ise MR görüntüleme istenir, MR görüntülemede bağın kopup kopmadığı anlaşılır.
Ön çapraz bağ kopması ameliyatını izlemek için bu linki tıklayabilirsiniz:
Sonuç
Ön çapraz bağ yaralanmaları, genellikle sporcuların ani durma ve dönme hareketleri sırasında ortaya çıkar ve ciddi sonuçlara yol açmaktadır. Bu yaralanmaların uygun tedavi edilmemesi durumunda, dizin stabilitesini sağlayan önemli bir bağın zedelenmesine ve uzun vadeli problemlere neden olur.
Op. Dr. Utku Erdem Özer, ön çapraz bağ yaralanmaları konusunda geniş bir uzmanlık ve deneyime sahip olup, hastalarına bireysel ve etkili bir tedavi planı sunmaktadır.
Uzmanlığı ve dikkatli yaklaşımıyla, hastaları doğru teşhis ve etkili tedavi seçenekleriyle iyileşme sürecine yönlendirir.
Son olarak ön çapraz bağ yaralanmaları gibi ciddi durumlarla karşılaşan hastalar, Op. Dr. Utku Erdem Özer'e danışarak tedavi süreci hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
Makalemizi okuduğunuz için teşekkürler. utkuerdemozer.com bağlantısından ana sayfaya dönüp daha ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz.
