Topuk dikeni, ayak tabanın zarı olarak bilinen plantar fasyanın topuk kemiğine bağlandığı yerde oluşan stres (plantar fasyanın kronik gerilmesi) ve iltihaba vücudun tepki olarak ekstra kemik dokusu üretmesi sonucu ortaya çıkar.
Zamanla, bu fazla kemik dokusu topuk dikeni olarak adlandırılır. Topuk dikeni, genellikle ağrıya neden olmasa da ağrı yaşandığında, bu ağrı plantar fasiit ağrısına benzer şekilde hissedilir. Bununla birlikte Topuk dikenin tedavisi plantar fasiit tedavisi ile aynıdır.
Topuk Dikeni Nedir?
Topuk dikeni, topuk kemiğinizin (kalkaneus) alt kısmından, topuğunuz ile ayak parmaklarının arasında uzanan taban zarı ya da başka bir ifadeyle plantar fasya adlı bağ dokusunun birleştiği noktada (medial kalkaneal tüberkül) ortaya çıkan kemiksi bir çıkıntıdır.
Özellikle Topuk dikeni, insanların yaklaşık %15'inde vardır ve hastaların topuk ağrısı yoktur. Bu oran ayak travması sonucu başka bir sebeple çekilen röntgenlerde topuk dikeni görülme oranıdır.
Topuk dikenleri yaşlandıkça ortaya çıkar ve bu yaşlanmanın doğal bir sonucudur. Çoğu insan, topuk ağrısı için doktora başvurana kadar topuk dikeni olduğunu fark etmez. Çünkü topuk dikeni ağrı yapmaz. Ağrının sebebi taban zarı iltihabı yani plantar fasiit hastalığıdır.
Topuk Dikeni ile Plantar Fasiit Arasındaki Farklar
Topuk ağrısı ile ilgili en sık karşılaşılan iki durum olan plantar fasiit ve topuk dikeni, çoğu zaman birbiriyle karıştırılır. Ancak bu iki durum aslında farklı mekanizmalarla ortaya çıkar ve tedavi süreçlerinde bazı önemli farklar bulunur.
1. Topuk Dikeni Nedir?
Topuk dikeni, topuk kemiğinin alt tarafında kalsiyum birikimi sonucu oluşan kemiksi çıkıntıdır. Bu çıkıntı, genellikle topuğun ön kısmında, ayak kemerine yakın bir bölgede oluşur. Röntgen ile teşhis edilebilen topuk dikeni, çoğu zaman ağrıya neden olmaz ve çoğu insan, bu çıkıntıya sahip olduğunu fark etmez bile.
2. Plantar Fasiit Nedir?
Plantar fasiit, ayak tabanında yer alan plantar fasya adı verilen dokunun iltihaplanmasıdır. Bu doku, topuk kemiğinden ayak parmaklarına kadar uzanır tüm vücudun yükünü çeker ve ayak kemerini destekler. Plantar fasiit, genellikle topukta ve ayak kemerinde şiddetli ağrıya neden olur, özellikle sabahları ilk adımlarda bu ağrı yoğun bir şekilde hissedilir.
3. Ağrı Kaynağı: Plantar Fasiit mi, Topuk Dikeni mi?
Topuk dikeninin kendisi, çoğu zaman ağrı yapmaz. Ağrıya neden olan asıl sorun, plantar fasiit yani plantar fasyanın iltihaplanmasıdır. Plantar fasiit sırasında ayak tabanında oluşan aşırı gerilme, zamanla topuk dikeni oluşumunu tetikleyebilir. Ancak topuk dikeni olan her bireyde plantar fasiit görülmediği gibi ömürlerinde hiç topuk ağrısı da çekmemişlerdir.
4. Röntgen ile Teşhis: Topuk Dikeni vs. Plantar Fasiit
Topuk dikeni, genellikle röntgen ile kolayca tespit edilebilen kemiksi bir çıkıntıdır. Öte yandan, plantar fasiit röntgen ile doğrudan görüntülenemez çünkü yumuşak doku iltihabına bağlı bir
sorundur. Plantar fasiit teşhisi, klinik muayene ve hastanın şikayetlerine dayanılarak konur.
5. Tedavi Yöntemlerinde Farklılıklar
Plantar fasiit tedavisinde öncelik, iltihabı ve ağrıyı azaltmaktır. Fizik tedavi, germe egzersizleri, ayakkabı destekleri ve ultrason altında PRP ve Kortizon enjeksiyonları tedavi yöntemleri arasında yer alır.
Topuk dikeni tedavisi ise genellikle doğrudan hedef alınmaz; çünkü çıkıntı ağrıya neden olmadığı sürece tedavi gerektirmez. Topuk dikeni ve plantar fasiit birlikte görülüyorsa, asıl odak iltihabın giderilmesi ve ağrının kontrol altına alınmasıdır.
6. Topuk Dikeni Mi Daha Yaygın Yoksa Plantar Fasit Mi?
Plantar fasiit, topuk ağrısının en yaygın nedenidir ve tedavi gerektirir. Topuk dikeni ise yaygın olarak röntgen ile tespit edilen bir bulgu olsa da çoğu zaman belirti vermeyen ve tedavi gerektirmeyen bir durumdur. Her iki durumun da ortak noktası, ayak tabanında aşırı zorlanmaya bağlı olarak gelişmeleridir, ancak ağrıya neden olan asıl unsur hemen hemen her zaman plantar fasiittir.
Topuk Dikeni Belirtileri Nelerdir?
Topuk dikeni çoğu kişide ağrı oluşturmaz. Başka bir deyişle topuk ağrınızın sebebi röntgende görülen kemik çıkıntısı-topuk dikeni değil taban zarı iltihabı durumu olan; plantar fasittir.
Ağrı:
Sabahları yataktan kalktığınızda ilk birkaç adım attığınızda topukta ağrı.
Gün içinde uzun dinlenme sonrası oturur pozisyondan kalkıp yürümeye başlarken ilk birkaç adımda topukta ağrı.
Yürüyüşler esnasında ya da uzun süre ayakta kalma sonrası 15-20 dakika sonra başlayan topuk ağrısı.
Topuk Dikeni Nasıl Teşhis Edilir?
Topuk ağrısı olan kişiler doktora başvurduklarında topuk ağrısının nedeni hastanın hikayesi dinlenip ayrıntılı fiziki muayene sonrası çoğu zaman anlaşılır. Bazı hastalarda ayak röntgenleri çekilir ve röntgende topuk dikeni görülebilir. Röntgen çekilmesinin sebebi, röntgende topuk dikeni görmeyi beklemek değildir. Topuk dikenin tek başına ağrı yapmayacağını biliyoruz. Hemen hemen her zaman topuk ağrının sebebi röntgende görülen topuk dikeni değil, taban zarı iltihabı yani plantar fasittir.
Topuk Dikeni Tedavisi:
Topuk dikeni tedavisi, genellikle ağrının kaynağı olan plantar fasiitin tedavisi ile paralel şekilde ilerler. Ayrıca Topuk dikeninin kendisi nadiren doğrudan tedavi gerektirir, ancak topuk ağrısı yaşayanlar için uygulanan tedavi yöntemleri oldukça etkilidir.
İşte topuk dikeni tedavisinde kullanılan en yaygın yöntemler:
Dinlenme ve Aktivite Kısıtlaması: Topuk ağrısını hafifletmek için ilk adım, ayağı zorlayan aktivitelerden kaçınmak ve dinlenmektir. Uzun süre ayakta kalmaktan, yürümekten veya koşmaktan kaçınarak plantar fasyanın iyileşmesi için zaman tanımak, ağrının azalmasına yardımcı olur.
Germe Egzersizleri: Plantar fasya dokusunu ve baldır kaslarını esnetmeye yönelik egzersizler, ağrıyı hafifletir ve topuk dikeninin neden olduğu gerginliği azaltır. Özellikle sabahları yapılacak basit germe egzersizleri, gün boyu hissedilen ağrıyı kontrol altına almakta faydalıdır. Topuk dikeni için yapabileceğiniz germe egzersizleri videosu alt kısımda:
Ayakkabı ve Ortez Desteği: Topuk dikeninin neden olduğu ağrıyı hafifletmenin en etkili yollarından biri de doğru ayakkabı seçimidir. Ayak kemerini destekleyen ortopedik ayakkabılar veya özel tabanlıklar kullanmak, taban zarını (plantar fasyayı) rahatlatır ve topuktaki baskıyı azaltır. Ayrıca topuk yastıkları da ekstra destek sağlayabilir.
Soğuk Uygulama: Topuk bölgesine soğuk kompres uygulamak, inflamasyonu ve ağrıyı hafifletmek için etkili bir yöntemdir. Günde birkaç kez 15-20 dakika boyunca buz uygulaması yapmak, ağrının azalmasına yardımcı olur.
İlaç Tedavisi: Nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) gibi ağrı kesici ve iltihap giderici ilaçlar, topuk dikeninin neden olduğu ağrıyı hafifletmek için kullanılabilir. Bu ilaçlar, inflamasyonu azaltarak rahatlama sağlar. Ancak bu ilaçları kullanmadan önce doktorunuza danışmalısınız!
Fizyoterapi: Fizik tedavi, topuk dikeni ve plantar fasiit tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bir fizyoterapist tarafından uygulanan germe, güçlendirme egzersizleri ve manuel terapi, ayağın genel dengesini ve esnekliğini artırır, böylece ağrıyı azaltır.
PRP Tedavisi: Topuk dikeni iğnesi olan PRP tedavisi, son yıllarda topuk dikeni ve plantar fasiit tedavisinde popüler hale gelen biyolojik bir tedavi yöntemidir. Hastanın kendi kanından elde edilen zenginleştirilmiş plazma, hasarlı dokulara ultrason altında enjekte edilerek iyileşme sürecini hızlandırır ve inflamasyonu azaltır.
Kortizon İğnesi: Eğer diğer tedavi yöntemleri yeterli olmazsa, kortizon enjeksiyonu planlanır. Özellikle Kortizon enjeksiyonu mümkünse ultrason altında yapılmalıdır. Kortizon plantar fasyadaki inflamasyonu hızla azaltarak ağrının kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Ancak bu tedavi yöntemi genellikle kısa süreli rahatlama sağlar bu yüzden kortizon enjeksiyonu mutlaka germe ve güçlendirme egzersizleri ile desteklenmelidir. Topuk dikeni iğne tedavisi olarak bu yöntem de kullanılmaktadır.
Ekstrakorporeal Şok Dalga Tedavisi (ESWT) ESWT, topuk dikeni tedavisinde kullanılan yenilikçi bir yöntemdir. Bu tedavi, yüksek enerji dalgaları ile topuk bölgesine odaklanarak dokuların iyileşmesini hızlandırır ve ağrıyı azaltır. Non-invaziv bir yöntem olan ESWT, cerrahi dışı tedavilerde oldukça etkilidir.
Topuk Dikeni Ameliyatı: Çok nadir durumlarda, ameliyat dışı tedavilere yanıt vermeyen hastalarda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi olarak topuk dikeninin çıkarılması veya plantar fasyanın bir kısmının kesilmesi gibi işlemler yapılabilir. Ancak bu yöntem, genellikle son çare olarak tercih edilir.
Geçmeyen Topuk Ağrısının Nedeni Olarak Sinir Sıkışması
İnatçı ve geçmeyen topuk ağrısının nadir bir sebebi topuğun iç kısmından geçen bir sinirin sıkışması olabilir. Bu sinir lateral plantar sinirin bir dalı olan Baxter adlı sinirdir. Topuğun iç kısmından geçen
Baxter siniri sıkışması topuk dikeni ve planar fasiit ağrısı ile karışabilir. İyileşmeyen ve uzun süren topuk dikeni ya da plantar fasiiti olan hastalarda Baxter sinir sıkışması düşünülmelidir. Eğer Baxter sinir sıkışması var ise çözüm ameliyat ile bu sinirin gevşetilmesidir.
Topuk Dikeni Egzersizi - Evde Yapılabilecek Uygulamalar:
Topuk dikeni ve plantar fasiit tedavisinde en etkili yöntemlerden biri, doğru egzersizleri ve evde yapılabilecek uygulamaları düzenli olarak uygulamaktır. Bu yöntemler, plantar fasyayı esneterek gerginliği azaltır, iltihabı hafifletir ve ağrının azalmasına yardımcı olur. Aşağıda yapabilecek egzersiz ve uygulamaları ayrıntılı olarak yazdım. Ayrıca bazı egzersizlerin videosuna bu linki tıklayarak izleyebilirsiniz:
1. Topuk Germe Egzersizi
Topuk dikenine bağlı ağrıyı hafifletmek için plantar fasyayı ve baldır kaslarını esnetmek önemlidir. Aşağıdaki topuk germe egzersizi, özellikle sabahları kalktığınızda ağrıyı hafifletmek için etkilidir:
Bir duvarın önünde durun, ellerinizi duvara yerleştirin ve bir bacağınızı geriye doğru uzatın.
Öndeki bacağınızı hafifçe bükün ve gerideki bacağınızın topuğunu yere bastırın.
Baldır kasınızda ve ayak kemerinizde hafif bir gerilme hissedene kadar bu pozisyonu koruyun.
20-30 saniye boyunca bekleyin ve ardından diğer bacağınızla tekrarlayın.
Bu egzersizi günde 2-3 kez tekrarlamak, plantar fasyanın esnekliğini artırarak ağrıyı hafifletecektir.
2. Ayak Parmağıyla Havlu Çekme Egzersizi
Ayak parmağı egzersizleri, ayak kaslarını güçlendirmeye ve plantar fasyanın esnemesine yardımcı olur. Havlu çekme egzersizi ise kolayca evde yapılabilecek bir yöntemdir:
Yere bir havlu serin ve bir sandalyeye oturun.
Ayak parmaklarınızı kullanarak havluyu kendinize doğru çekmeye çalışın.
Bu hareketi birkaç dakika boyunca tekrarlayın.
Bu egzersiz, plantar fasyayı esnetmeye ve ayak tabanındaki kasları güçlendirmeye yardımcı olur.
3. Baldır Kaslarını Esnetme (Duvar Destekli)
Baldır kasları ile plantar fasya birbirine bağlıdır, bu nedenle baldır kaslarını esnetmek topuk dikeninden kaynaklanan ağrıyı hafifletebilir:
Bir duvara doğru yüzünüzü çevirin ve ellerinizi omuz hizasında duvara yerleştirin.
Bir bacağınızı geriye doğru uzatın ve arka bacağınızın topuğunu yere bastırın.
Öndeki bacağınızı hafifçe bükün ve baldır kasında bir gerilme hissedene kadar bu pozisyonda kalın.
15-30 saniye bu pozisyonu koruyun, ardından diğer bacağınızla tekrarlayın.
Bu esneme egzersizi, kasları gevşetmeye ve topukta oluşan baskıyı hafifletmeye yardımcı olur.
4. Tenis Topu ile Ayak Masajı
Plantar fasya dokusunu rahatlatmanın en kolay yollarından biri, ayağınıza tenis topu ile masaj yapmaktır. Bu yöntem, ayağınızdaki gerilimi hafifletir ve topuk dikeni ağrısını azaltır:
Bir sandalye ya da koltukta oturun ve bir tenis topunu ayak tabanınızın altına yerleştirin.
Ayağınızı top üzerinde yavaşça yuvarlayarak plantar fasyayı masaj yapın.
Bu işlemi 5-10 dakika boyunca tekrarlayın.
Alternatif olarak, dondurulmuş bir su şişesi de kullanılabilir. Soğuk uygulama ve masajın birleşimi, ağrıyı hafifletmek için etkili bir yöntemdir.
5. Ayak Parmaklarıyla Havlu Toplama Egzersizi
Bu egzersiz, ayak kaslarını güçlendirmek ve plantar fasyayı esnetmek için faydalıdır:
Yere küçük bir havlu ya da bez parçası koyun.
Ayak parmaklarınızı kullanarak bu cisimleri bir kaba toplayın.
Bu egzersizi her iki ayağınızla 4-5 dakika boyunca tekrarlayın.
Ayak kaslarınızı güçlendirmek, plantar fasya üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olacaktır.
6. Plantar Fasya Germe Egzersizi
Bu özel egzersiz, plantar fasyanın doğrudan esnemesini sağlar:
Bir sandalyeye oturun ve ağrıyan ayağınızı dizinizin üzerine yerleştirin.
Ağrıyan ayağınızın başparmağını elinizle tutun ve parmağı yukarı doğru çekerek ayak kemerinizi esnetin.
Diğer elinizle plantar fasyanın gerildiğini hissederek 15-30 saniye bu pozisyonda kalın.
Günde 2-3 kez bu egzersizi tekrarlayın.
Bu germe hareketi, plantar fasyayı esneterek gerginliği azaltır ve ağrıyı hafifletir.
7. Düzenli Soğuk Uygulama
Egzersizlerin yanı sıra, evde düzenli olarak soğuk kompres yapmak iltihabı hafifletir ve ağrıyı azaltır. Buz torbasını ya da dondurulmuş bir su şişesini topuğunuza uygulayarak 15-20 dakika boyunca bekleyin. Soğuk uygulama, özellikle egzersiz sonrası veya ağrının şiddetlendiği anlarda etkili olabilir.
Topuk dikeni ağrısını hafifletmek ve plantar fasyanın esnekliğini artırmak için düzenli olarak bu egzersizleri yapmak büyük önem taşır. Evde yapılabilecek bu basit ama etkili yöntemler, uzun vadede topuk dikeni tedavisinde önemli bir rol oynar.
Topuk Dikeni Olanlar İçin Ayakkabı Seçimi Nasıl Olmalıdır?
Topuk dikeni olan kişiler için doğru ayakkabı seçimi, ağrıyı hafifletmek ve plantar fasya üzerindeki baskıyı azaltmak açısından önemlidir. Uygun ayakkabılar, hem topuk dikeninin neden olduğu rahatsızlığı azaltır hem de ayağın genel sağlığını korur.
Bunun dışında topuk dikeni olanlar için ayakkabı seçiminde dikkat edilmesi gereken temel noktalar:
1. Ayak Kemerini Destekleyen Ayakkabılar: Plantar fasyayı rahatlatmak için ayak kemerini iyi destekleyen ayakkabılar tercih edilmelidir. Yetersiz kemer desteği olan ayakkabılar, plantar fasyaya aşırı yük bindirir ve topuk dikeni ağrısını artırabilir. Ortopedik tabanlı ayakkabılar ya da özel olarak üretilmiş destekleyici tabanlıklar kullanmak, bu baskıyı azaltabilir.
2. Yumuşak ve Yastıklı Taban: Topuk bölgesine ekstra yastıklama sağlayan ayakkabılar, yürüyüş esnasında topuğa binen darbeyi hafifletir. Topuk dikenine sahip kişilerin sert tabanlı ayakkabılardan kaçınması önemlidir. Yumuşak tabanlı ve darbe emici özelliklere sahip ayakkabılar, topuğun rahat etmesine ve ağrının azalmasına yardımcı olur.
3. Topuk Yüksekliği: Topuk dikeni olanlar için en ideal ayakkabı topuk yüksekliği, 2-4 cm arasıdır. Bu yükseklik, plantar fasya üzerindeki baskıyı azaltır ve ayağın dengeli bir şekilde durmasını sağlar. Düz taban ayakkabılar, plantar fasya gerilimini artırarak topuk ağrısını kötüleştirebilir.
4. Ayakkabı Tabanlığı (Ortez) Kullanımı: Özel tabanlıklar (ortezler), ayak kemerini destekler ve topuktaki baskıyı hafifletir. Bu tür ortezler, özellikle topuk dikeni olanlar için büyük bir rahatlama sağlar. Ayak yapısına özel olarak üretilmiş ortezler, ayağın doğal duruşunu destekler ve topuk dikeniyle ilişkili ağrıyı azaltır.
5. Esnek ve Destekleyici Malzeme: Ayakkabının dış malzemesi esnek ve ayağı destekleyici olmalıdır. Esneme kabiliyeti olmayan sert malzemeler, ayağı sıkıştırarak ağrıya neden olabilmektedir. Ayakkabının hem ayağı desteklemesi hem de hareket ederken esnek olması, plantar fasya üzerindeki stresi azaltır.
Topuk Dikeni İyileşme Süresi Ne Kadar?
Topuk dikeni, özellikle plantar fasiit ile ilişkili olduğunda iyileşmesi zaman alan bir durumdur. Özellikle Topuk dikeninin iyileşme süresi, ağrının şiddetine, tedavi yöntemlerine ve hastanın yaşam tarzına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Genel olarak, topuk dikeni iyileşme süresi birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilmektedir.
Topuk Dikeni Hangi Bölüm?
Topuk dikeni ile ilgili şikayetleriniz varsa, Ortopedi ve Travmatoloji bölümüne başvurmanız gerekir. Ortopedi uzmanları, kas-iskelet sistemi bozuklukları ve yaralanmaları konusunda eğitim almış doktorlardır. Ayrıca Topuk dikeni tedavisi genellikle bir dizi konservatif yöntemle başlar ve durumun ciddiyetine göre ameliyatla müdahale gerekebilmektedir.
Topuk Dikeni Geçirenlerin Yorumları
Topuk Dikeni Geçirenlerin Yorumları, yalnızca okuyucular için değil, aynı zamanda tedavi olmayı düşünenler için de kıymetli bir geri bildirim niteliğindedir. Tedavi sonuçları hakkında hastaların düşüncelerini öğrenmek, gelecekteki hastalara uygulanacak tedavi planlarının optimize edilmesine olanak tanır.
İşte bazı hasta yorumlarımız:
Maxim A: "Sabahları yataktan kalkmak benim için bir işkenceydi. Doktorum kortizon enjeksiyonu önerdi. İlk başta korktum ama enjeksiyondan sonra ağrılarım inanılmaz şekilde azaldı. Şu anda ağrım neredeyse yok ve tekrar günlük aktivitelerime dönebildim."
Ayşe B: "Uzun süre ayakta çalışıyorum ve topuk dikeni yüzünden işe gitmek bile zorlaştı. Egzersizler ve fizik tedavi önerildi. Düzenli uyguladım ve şimdi çok daha iyiyim. Herkese sabırlı olmasını tavsiye ediyorum."
Sonuç
Topuk dikeni, sabahları ilk adımlarda şiddetli ağrıya yol açan bir rahatsızlıktır. Plantar fasyanın iltihaplanması sonucu oluşur.
Dinlenme, egzersiz ve ortopedik ayakkabı kullanımı tedavide ilk adımdır.
Soğuk kompres ve anti-inflamatuar ilaçlar ağrıyı hafifletmek için kullanılır. Uygun ayakk
bı ve düzenli egzersizlerle önlenebilmektedir.
Tedaviye rağmen ağrı devam ederse, enjeksiyon veya cerrahi seçenekler düşünülür. Erken teşhis ve tedavi ile tamamen iyileşebilmektedir. Bu konuda ameliyat ve tedavi yöntemleri öğrenmek için iletişim kanallarımızı kullanabilirsiniz.
Makalemizi okuduğunuz için teşekkürler. Dilerseniz utkuerdemozer.com bağlantısından ana sayfaya genel bir göz atabilirsiniz.
Comments