Diz protezi ameliyatı; diz ekleminde şiddetli kireçlenme olan hastaların tedavisinde uygulanan ameliyattır. Hastaların hemen hemen tümünde ağrı ortadan kalkar ve hastalar hareketli bir yaşama yeniden başlarlar.
Diz protezi ameliyatı, protez dışında tüm tedaviler yapılıp sonuç alınamayan hastalara yapılır. Bu tedaviler, ağrı kesici ilaçlar, eklem içine yapılan iğneler ve fizik tedavi gibi tedavilerdir.
Kaç Tür Diz Protezi Vardır?
İki tür diz protezi vardır.
Total diz protezi: Bu sayfada bu konu ayrıntılı ile işlenecektir.
Kısmi diz protezi: Bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgi almak istiyorsanız bu linki tıklayabilirsiniz:
Her iki tip protez ameliyatı uygun hasta seçiminde oldukça başarılı ameliyatlardır.
Total Diz Protezi Kimlere Yapılır?
Aşağıdaki durumlardaki hastaların ortak özellikleri son dönem kıkırdak hastaları olmalarıdır. Diz protezi dışında diz ağrısının ortadan kaldırılması imkansız olan hasta grubudur.
Son dönem kıkırdak sorunu olan hastalar. (Diz artriti, gonartroz, osteoartrit)
Dizinde önceden eklem içi kırık geçirenler ve bundan dolayı kıkırdak hasarı oluşan hastalar.
Romatoit artrit, Gut, Lupus, Ankilozan Spondilit gibi sistemik romatizmal hastalığı olan hastalar.
Dizinden önceden infeksiyon geçiren (septik artrit) ve bu infeksiyonun eklem kıkırdağını bozması ile sonuçlanan hastalar.
Diz Ekleminde Ciddi Kireçlenmesi, Artriti Olan Son Dönem Kıkırdak Hasarı Bulunan Hastalardaki Bulgular Nelerdir?
Ağrı:
Diz ekleminde kireçlenmesi (Artrit-Gonartroz) olan hastaların en belirgin bulgusu diz ağrısıdır. Ağrı yıllar içinde artarak devam eder. Ara ara azalır. Özellikle kış aylarında artar, yazın hastalarda geçici bir rahatlama olur. Çoğu hastalarda belli bir zaman periyodunda alevlenmeler olur, buna sinovit atakları diyoruz. Bu ataklarda ağrı çok fazla artar, ayrıca diz ekleminde de şişlik oluşur.
Son dönem kıkırdak bozukluğu olan hastaların ağrıları özellikle hareket ile artar. Hastalar, tuvalete gitme, yatağından kalkıp yemek masasına kadar yürümek için bile ciddi zorlanarak, günlük aktivitelerini yapamaz hale gelirler.
Şişlik:
Romatoit artrit gibi iltihaplı romatizmaya bağlı durumlarda şişlik daha sık görülür. Diz kireçlenmesi olan hastaların dizinde ara ara şişlik artarak (sinovit atakları) hastanın hareketlerini kısıtlayıp, ağrının artmasına sebep olur. Böyle dönemlerde hastalar özellikle dizlerini bükme hareketini yapamamaktan yakınırlar, bunun sebebi artmış olan eklem sıvısıdır.
Eklem Sertliği:
Özellikle günün erken saatlerinde daha belirgin olup, öğlen saatlerine doğru sertlik azalır. Romatoit artrit gibi enflamatuar artritlerde eklem sertliği daha çok gözlemlenir.
Diz Eklemi Kireçlenmesi Olanlarda Diz Ağrısı Dizin Neresinde Olur?
Diz ekleminde 3 ayrı bölüm vardır. Bunlara kompartman diyoruz. 1 tane iç 1 tane dış bir tane de diz kapağının altında olmak üzere 3 tane kompartman diz eklemini oluşturur. Kireçlenme bu kompartmanların hangisinde ise ağrı da orada olur. Çoğu zaman kireçlenme 2 ya da 3 kompartmanda olur. En sık iç ve diz kapağı altındaki kompartmanda kireçlenme olduğundan hastaların çoğunda ağrı dizin iç kısmında ve diz kapağı altında olur.
Şekildeki diz röntgeninde diz kireçlenmesi en çok dizin iç kısmındadır, hastanın ağrısı da diz röntgeni ile paralellik gösterip dizin iç kısmında daha çok ağrısı olduğunu ifade eder.
Diz Eklemi Kireçlenmesi Tanısı Nasıl Konulur?
Şekil 2: sol taraftaki normal bir diz röntgeni sağ taraftaki ise ileri derecede diz kireçlenmesi olan hastanın röntgeni
Detaylı fizik muayene ve hastanın öyküsü ile diz kireçlenmesi tanısı ortopedi uzmanı tarafından kolayca konulabilir. Ayrıca diz röntgenleri değerlendirilerek, kireçlenmenin derecesi hakkında fikir oluşur.
Diz protezi ameliyatı öncesi planlama yapmak için, kalça ve ayak bileği eklemlerini de içine alan boy röntgeni çekilir. Buna alt ekstremite ortoröntgenogramı denir.
Diz Eklemi Kireçlenmesi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Diz eklemi kireçlenmesinin tedavisi öncelikli olarak kireçlenmenin derecesine göre değişir.
Günlük Yaşam Aktivitelerinin Düzenlenmesi ve Egzersiz
Hastalık başlangıç aşamasında ise, merdiven inip çıkma gibi ağrıya sebep olan günlük aktivitelerin ağrıya sebep olmayacak şekilde düzenlenmesi, ağrıyı azaltıcı diz çevresi kasları güçlendirmeyi amaçlayan egzersizlerin düzenli yapılması önemli bir konudur. Diz çevresi kasların güçlendirilmesi diz protezi ameliyatının da başarısını olumlu olarak etkiler.
Kilo Vermek
Diz kireçlenmesi olan çoğu hasta hareketsizliğe bağlı olarak fazla kiloludur. Fazla kilo da mevcut olan diz kireçlenmesini hızlandırır. Kilo veremeyip diz protezi olan hastaların, diz protezi ameliyatından sonra kilo vermeleri, diz protezinin kullanım süresini uzatması açından çok önemlidir.
İlaç Tedavileri
Maalesef eklem kireçlenmesini iyileştiren hiçbir ilaç yoktur. İlaç tedavisinden kasıt hastanın diz protezi ameliyatına kadar ağrısının azaltılıp, günlük aktivitelerini rahat bir şekilde devam etmesini sağlamaktır. Diz eklemi kireçlenmesi ileri düzeyde olmayan hastalar ağrı kesici tedaviden daha fazla fayda görürler. Eklem kireçlenmesi ilerledikçe hastalar ağrı kesici tedaviden daha az fayda görürler.
Ağrı kesici ilaçları kullanırken mutlaka doktorunuza başvurmanız gerekir. Olası yan etkileri en aza indirmek için uzun süreli ağrı kesici kullanımı önerilmez.
Diz Eklemi İçi Enjeksiyon Tedavileri
Diz içi eklem iğneleri eklem kireçlenmesinin ağrı tedavisinde uygulanır. Eklem içi enjeksiyonlarda en sık olarak aşağıdaki tedaviler uygulanır:
Hyalarunik asit
PRP
PRGF
Diz Kireçlenmesinin Ameliyat ile Çözümü
Diz kireçlenmesinin tek bir ameliyatı vardır o da total diz protezi ameliyatıdır. Ameliyat dışı yöntemler ile diz kireçlenmesinden kaynaklanan ağrı giderilemez ise, diz protezi ameliyatı gündeme gelir. Bu ameliyat ile diz kemiklerinin uçlarındaki bozulmuş kıkırdak yapılar çıkarılıp, yerine metal ve plastikten yapılan diz protezi yerleştirilir. Diz protezi ameliyatı dünyada yapılan en başarılı ameliyatlardan biridir.
Diz protezi Ameliyatına Nasıl Karar Verilir?
Ameliyat dışı yöntemler ile ağrınız geçmezse ortopedi uzmanı ile durumunuzu konuşup, röntgenleriniz değerlendirilir. Eğer diz protezi ameliyatına uygunsanız, protez ameliyatı önerilir.
Diz protez ameliyatına esas karar verecek olan hastadır. Dizinizdeki kireçlenme eğer yaşam kalitenizi ve günlük yaşam hareketlerinizi etkiliyorsa, kısa mesafe yürüyüşleri, merdiven inip çıkma gibi günlük yaşam aktivitelerini dahi yapamıyorsanız, diz protezi ameliyatı için uygunsunuz demektir.
Diz Protezi Ameliyatında Kullanılan Protezin Ömrü Ne Kadardır?
Basit olarak cevap vermek gerekirse günümüzde modern implantlar ile yapılan diz protezinin ortalama ömrü 15-25 yıldır. Teknoloji geliştikçe bu süre daha da uzayacaktır.
Diz Protezi Ameliyatında Kullanılan Protez Nelerden Yapılır?
Total diz protezi 4 parçadan oluşur.
Femoral komponent (uyluk kemiği): üst parça
Tibial komponent (kaval kemiği): alt parça
Liner: iki metal yapının arasındaki plastik parça
Patellar (diz kapağı) komponent: çoğu diz protezi ameliyatında diz kapağının değişimine ihtiyaç duyulmaz
Femoral Komponent:
Uyluk kemiğinin diz eklemini oluşturan uç kısmına uygulanan diz protezinin bu parçasına femoral komponent adı verilir. Femoral komponent Kobalt-Krom adlı metallerden yapılır. Kobalt-Krom bileşiminin dayanaklılığı; diz protezinin femoral komponentinde uzun vadede Titanyumdan daha yüksektir. Daha başka bir deyişle; Titanyum femoral komponent için uygun değildir. Bunun sebebi Titanyumun Kobalt- Kromdan daha yumuşak bir malzeme olmasındadır.
Tibial Komponent:
Tibial komponent hem Titatanyum hem de Kobalt_Kromdan imal edilebilir. Farklılık protez markasından kaynaklı değişebilir. Bazı markalar tibial komponenti titanyumdan üretirken bazı marklar kobalt-kromdan üretir.
Liner:
Basit bir ifade ile liner adlı yapı polietilen plastikten imal edilmiş olup, sizin yeni kıkırdağınız olduğunu söyleyebilirim. Liner iki metal yapının arasında bulunur. Tibial komponentin üst kısmına adapte edilir. Femoral komponet linerin üzerinde hareket eder. Total diz protezinin ilk ve en sık yıpranan bileşeni linerdır.
Patellar Komponent:
Total diz protezi ameliyatında diz kapağının yüzeyinin değişimine nadiren ihtiyaç duyulur. Değişimin kaçınılmaz olduğu durumda kubbe şeklinde polietilen plastikten yapılan patellar komponent ile diz kapağının yüzeyi değiştirilir.
Total Diz Protezi Ameliyatında Ne Tür Narkoz Verilir?
Total diz protezi ameliyatında da aynı total kalça protezi ameliyatında olduğu gibi spinal-epidural anestezi uygulaması, yani belden uyuşturularak yapılan anestezi tercih edilir.
Diz Protezi Ameliyatı ve Ameliyat Sonrası İyileşme Dönemi Çok Ağrılı mıdır?
Total diz protezi ameliyatı sonrası ağrı yönetimi, daha doğrusu hastanın çektiği ağrılar, son yıllarda yapılan spinal-epidural anestezi uygulamalarının ilerlemesi, bölgesel uygulanan sinir blokları ve kullanılan ağrı pompaları ile ciddi oranda azalmıştır.
Hastanın bel bölgesinden uyuşturulup (Spinal anestezi) ayrıca bir katater aracılığı ile bu bölgeden ameliyat bittikten sonra 3 gün süre ile ilaç verilerek (Epidural kateter yöntemi) hastanın tamamen ağrısız bir ameliyat sonrası süreç oluşturulabilir. Bunun en önemli avantajı ameliyat sonrası erken harekete başlayıp eklem sertliği ile zaman kaybı yaşamadan, sandalyeye masaya oturup kalkabilme, merdiven inip çıkma gibi günlük yaşam aktivitelerine dönmesini sağlayacak eklem hareket açıklığını elde edebilmektir.
Diz Protezi Ameliyatından Sonra Ne Zaman Yürüyebilirim?
Diz protezi ameliyatı yaptığım hastalarımı ameliyattan 24 saat geçmeden bir walker yardımıyla yürütüyorum. Hastanın ameliyatını sabah erken saatlerde yapmışsam ameliyatın akşamı ya da ertesi gün sabah saatlerinde hastanın dizinde dren olsa da yürütüyorum. Bu durum hem tek taraflı diz protezi hem de çift taraflı yapılan diz protezi ameliyatı için geçerlidir.
Erken dönem hastanın yürümesi pıhtı oluşumu gibi olası bir sürü komplikasyondan hastayı koruduğu gibi, diz bölgesinin kan akımını artırarak daha hızlı bir iyileşme elde edilir.
Diz protezi yaptığım hastalarımın çoğu ameliyattan 3 hafta sonra walker ya da koltuk değneği olmadan yürüyebilir hale gelir.
Diz protezi ameliyatından sonraki süreci özetlemek gerekirse;
1.- 3. Gün: Benim ya da hemşirenin gözetiminde kısa yürüyüşler.
3. Gün- 3 Hafta: Yürüteç (walker) ya da koltuk değneği yardımıyla gittikçe artan mesafede yapılan yürüyüşler.
4. Haftadan sonra: Walker ya da koltuk değneği yardımı olamadan yürüme
Diz Protezi Ameliyatından Sonra Hastanede Ne Kadar Kalınır?
Diz protezi ameliyatı tek taraflı yapıldığında genellikle hasta diz protezi ameliyatından sonra 3 gece hastanede yatması yeterli olur. Eğer hastanın her iki dizine diz protezi aynı ameliyatta yapılmışsa bu süre 5 gece olabilir.
Hastanın ameliyattan önceki genel durumu, hastanın yaşı, ek başka hastalıklarının olup olmadığı ameliyattan sonra hastanın hastanede kalış süresini etkileyen faktörlerdir.
Hastanede kalış süresini etkileyen bir başka faktör ise, ameliyat sonrası rehabilitasyonun ne durumda olduğudur. Hasta taburcu edilirken yardımla da olsa yatağından oturup kalkabilmeli, bir walker yardımı ile odasında ve odanın dışında koridorda yürüyebilmeli, alafranga tuvalete oturabilmelidir. Bunları yapabilmesi için hastanın dizinin bükme açısının hastaneden taburcu edilirken 90 derece olması önemlidir.
Diz Protezi Ameliyatından Sonra Dikişler Ne zaman Alınır?
Benim yaptığım ameliyatlarda hastanın cildini emilebilen ve dışarıdan görünmeyen dikiş ile diktiğimden, dikiş alınmasına gerek olmaz.
Yaranın iyileşme süresi ortalama 10-14 gün arasıdır. Bu zamandan sonra yaranın pansumana ihtiyacı yoktur.
Diz protezi Ameliyatında Ne kadarlık Bir İz Kalır?
Yaklaşık 12-15 cm’lik bir kesiden diz protezi ameliyatı yapılır. Yaranın büyüklüğünü etkileyen faktörler; hastanın aşırı şişman olup olmaması, kireçlenmeyle birlikte bacaktaki eğriliğin derecesidir.
Küçük kesinin ağrı ve iyileşme üzerine bir avantajı olmadığı bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir.
Diz Protezi Ameliyatından Ne Kadar Sonra Duş Alabilirim?
Benim kendi yaptığım diz protezi ameliyatlarından 24. saatten sonra genellikle dizdeki drenler çıkarıyorum ve su geçirmez pansuman malzemeleri ile yaranız kapatıyorum. Bu süre sonrasında ya da ameliyatın 3.4. günde evinize gitmeden isterseniz hastanede hemşire gözetiminde duş alabilirsiniz. Taburcu olup, evinize gittiğinizde de yine yaranızın üstünde su geçirmez pansuman malzemesi olduğu müddetçe duş almanızda bir sorun olmayacaktır.
Diz Protezi Ameliyatından Sonra Ne Zaman Tam İyileşirim?
Günlük yaşam aktivitelerinin büyük bir kısmına 2. ayın sonunda ağrısız olarak ulaşırsınız. 2. ayın sonunda neredeyse hiç ağrı kesici alma ihtiyacı duymazsınız.
Tam gücünüze ulaşmanız ve ağrı kesici kullanma ihtiyacınız olmadığı süre ise ortalama ameliyattan sonra 6 aydır.
Diz protezinden sonraki iyileşme süresi ameliyattan önceki diz bölgesi kas gücünüzle yakından ilgilidir. Ameliyata girmeden önce kaslarınız ne kadar güçlüyse ameliyat sonrası dönemi o kadar rahat ve hızlı atlatırsınız.
Diz Protezi Ameliyatından Sonra Ne Kadar Fizik Tedavi Görmeliyim?
Diz protezi ameliyatından sonra hastaların çoğunun yaklaşık 3 ay süre ile fizik tedaviye (fizyoterapi) ihtiyaç duyarlar. Bu sürede hastanın evinde haftada 2-3 seans fizyoterapi uygulanması uygun olur. Burada 2 amacımız vardır. Öncelikli olarak diz ekleminin eklem hareket açıklığını olabildiğince kazanmak ve diz bölgesi kasları güçlendirmek. Ameliyat sonrası diz bölgesi kaslarının güçlendirilmesi, ameliyat sonrası daha az ağrının olması demektir. Ayrıca uzun dönemde de diz protezi ameliyatının ömrünü uzatır.
