Yaşlılarda Kalça Kırığı, uyluk kemiğinin üst kısmının kırılması sonucu meydana gelir ve ciddi, hayatı tehdit edebilen komplikasyonlarla ilişkili, yaşlı nüfusta sık görülen kırık çeşididir. Yaş ilerledikçe kemiklerin zayıflaması (osteoporoz), birden fazla ilaç kullanımı, zayıf görme ve denge sorunları nedeniyle düşme riski artar, bu durumlardan dolayı yaşlılarda kalça kırığı oluşumuna daha yatkın hale gelir.
Kalça kırığı neredeyse her zaman ameliyat gerektirir. Kırığın çeşidine göre ya kırık onarılır veya protez ameliyatı yapılır. Ameliyat sonrası fizik tedavi ile hastanın hareketliliği ve günlük aktiviteleri kendi başına yapabilmesi çoğu hastada yeniden kazanılabilir.
Yaşlılarda Kalça kırığı riskini azaltmak için kemik yoğunluğunu korumak, düşmelerden kaçınmak ve düzenli sağlık kontrollerine gitmek önemlidir.
İçindekiler:
Kalça Kırığı Nedir?
Kalça kırığı, uyluk kemiğinin (femur) üst kısmının kırılmasıdır. Genellikle yaşlı bireylerde basit yere düşme sonucu olur. Gençlerde de kalça kırığı olabilir. Gençlerde kalça kırığı; trafik kazası, yüksekten düşme gibi yüksek enerjili travma sonucu olur. Kalça kırığının yaşlı nüfusta sık görülmesin sebebi kemik erimesidir. (osteoporoz) Yaşlılarda Kalça kırığında ameliyatın çeşidine karar verirken kırığın uyluk kemiğinin neresinden kırıldığına bakılır.
Yaşlılarda Kalça Kırığı Neden Olur?
Yaşlılarda kalça kırığı ayakta dururken, yürürken hatta oturduğu sandalyeden yere düşme sonucu olur.
Kalça Kırığı Oluşumunu Kolaylaştıran Riskler?
Kalça kırığı riskini etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır:
Yaş ve Cinsiyet: Yaş ilerledikçe kemik yoğunluğu ve kas kütlesi azalır. Ayrıca yaşlı insanlar, görme ve denge sorunları yaşayabilirler, bu da düşme riskini artırır. Kalça kırıkları kadınlarda erkeklere göre yaklaşık üç kat daha sık görülmektedir. Menopoz sırasında östrojen seviyelerindeki düşüş, kadınlarda kemik yoğunluğunun daha hızlı kaybedilmesine neden olur. Ancak erkeklerde de kemik yoğunluğunun tehlikeli derecede düşük seviyelere inmesi mümkündür.
Tıbbi Durumlar: Yaşlılarda Kalça kırığı riski, aşağıdaki sağlık sorunlarında artar.
Osteoporoz: Bu durum kemikleri zayıflatır ve kırılmalarını daha olası hale getirir.
Tiroid Problemleri: Aşırı aktif tiroid, kemiklerin kırılgan hale gelmesine yol açabilir.
Bağırsak Hastalıkları: D vitamini ve kalsiyum emilimini azaltan durumlar, kemiklerin zayıflamasına neden olabilir.
Denge Problemleri: Parkinson hastalığı, inme ve periferik nöropati düşme riskini artırabilir. Düşük kan şekeri veya düşük kan basıncı da düşme riskine katkıda bulunabilir.
Bazı İlaçlar: Uzun süreli kortizon ilaç kullanımı kemikleri zayıflatabilir. Ayrıca, belirli ilaçlar veya ilaç kombinasyonları baş dönmesine neden olabilir ve bu da düşme riskini artırır. Düşmelerle en çok ilişkilendirilen ilaçlar arasında uyku ilaçları, antipsikotikler ve sedatif ilaçlar bulunur.
Beslenme Sorunları: Genç yaşta yeterli kalsiyum ve D vitamini içermeyen beslenme tarzı, ilerleyen yaşlarda kemik kütlesinin düşük olmasına ve kırık riskinin artmasına neden olur. Yaşlılıkta da yeterli kalsiyum ve D vitamini almak kemik yoğunluğunu korumak için önemlidir. Düşük kilolu olmak da kemik kaybı riskini artırır.
Yaşam Tarzı Seçimleri: Yürüyüş gibi düzenli egzersiz yapmamak, kemiklerin ve kasların zayıflamasına yol açar, bu da düşmeleri ve kırıkları daha olası hale getirir. Sigara ve alkol kullanımı, kemik yapımını bozararak kemik kaybına neden olur.
Yaşlılarda Kalça Kırığı Belirtileri
Kalça ve kasıkta şiddetli ağrı: Düştükten sonra ani olarak kalçada ağrı başlar. Hastalar doğrulmaya çalışırken ağrıları da artar.
Düşme sonrası ayağa kalkamama: Kalça kırığı olan hastalar basit düşme sonrası ayağa kalkamazlar. Oturur pozisyona dahi ağrılı şekilde gelebilirler.
Morarma: Kalça çevresinde morarma olabilmektedir.
Bacakta kısalma: Kırık olan bacakta kısalık olur, bu ameliyattan sonra düzelir.
Ayakta dışa dönme:
Kalça Kırığı Tanısı Nasıl Konulur?
Kalçası kırılan bir hasta acil servise ambulans ile getirilir. Düşme hikayesi olan hastanın fizik muayenesinde kalçada ağrı, bacakta kısalık gibi belirtilerin olması kalça kırığını düşündürür. Hastanın kalça röntgenleri çekilerek kalça kırığı tanısı konulur. Bazı kırık çeşitlerinde ameliyat planlaması için kalça tomografisi gerekmektedir.
Hastanın muayenesinde kalça kırığı şüphesi olup, röntgenlerde kırık ya da çatlak yoksa bu durumda gizli kırıktan şüphelenilir. Gizli kırığın olup olmadığı ise kalça MR görüntülemesi ile anlaşılır.
Kalça Kırığı Çeşitleri Nelerdir?
Çoğu yaşlılarda kalça kırığı, leğen kemiğinden dize uzanan uzun kemikte (femur) iki ana bölgede meydana gelir:
1. Femur Boynu: Bu bölge, uyluk kemiğinin üst kısmında, yuvarlak baş kısmının (femur başı) hemen altında yer alır. Femur başı, kalça ekleminin top-küre yapısını oluşturur.
2. İntertrokanterik Bölge: Bu bölge, kalça ekleminden biraz daha aşağıda, uyluk kemiğinin üst kısmının dışa doğru çıkıntı yaptığı kısımdır.
Bu iki bölge, kalça kırıklarının en sık görüldüğü yerlerdir ve her iki durumda farklı ameliyat yapılmaktadır.
Kalça Kırığı Riskleri
Kalça kırığı olan hastalar başka bireylerin yardımına muhtaç kalabilmektedir. Aşağıdaki risklerin çoğu başarılı bir ameliyat ve ameliyat sonrası iyi bir rehabilitasyondan en aza iner. Bu riskleri maalesef sıfırlamak mümkün değildir.
Pıhtı: Sıklıkla bacaklarda olur, akciğere ise bacaklardan pıhtı atar. Uygun kan sulandırıcı kullanımı ile pıhtı oluşum riski en aza indirilir.
Zatürre: Kalça kırığı nedeniyle uzun süre yatan hastalarda görülür.
Kas erimesi: Ameliyat sonrası rehabilitasyonu yapılamayan hastalarda görülür.
Yatak yaraları: Uzun süre yatmak zorunda kalan hastalarda görülür.
Kaynamama: Kırığın plak vidalar veya çivi ile tamir ameliyatlarından sonra kırıkta kaynamama olabilir.
Kalça Kırığı Tedavisi Nasıl Yapılır? Kalça Kırığı Ameliyatları
Yaşlılarda Kalça kırığı tedavisi ameliyat ile yapılır. Ameliyat sonrası rehabilitasyon, ağrı yönetimi, kan pıhtı oluşumunu engelleme ile kalça kırığının tedavisi devam etmelidir.
Yaşlılarda Kalça Kırığı Ameliyatı
Yaşlılarda Kalça Kırığı Ameliyatı değerlendirmeye karar verirken kırığın yeri, kırık parçaların ayrışması, hastanın yaşı ve hastanın başka tıbbi sorunları gibi durumlara bakılarak karar verilmektedir.
Kalça kırığı ameliyatı:
Tamir: Kırık düzeltilip plak vida ya da çivi ile sabitlenir.
Total Kalça Protezi: Kalça ekleminin hem yuvası hem de baş kısmi protezler ile değiştirilir. Femur boynu kırıklarında yapılan ameliyattır.
Kısmi(parsiyel) Kalça Protezi: Bazı durumlarda kalça ekleminin yuvasının değiştirmeye gerek duyulmaz. Bu ameliyata parsiyel kalça protezi ameliyatı denir. Femur boynu kırıkları ameliyatlarında yapılmaktadır.
Yaşlılarda Kalça Kırığı Ameliyatsız Tedavi
Yaşlılarda Kalça kırıklarının neredeyse tamamı ameliyat gerektirir. Bunun nedeni hasta yattıkça pıhtı atması, zatürre, yatak yaraları, kas kaybı gibi komplikasyonların oranının artmasıdır. Nadiren bazı yerinden ayrışmamış ve ilerleyen günlerde de yerinden ayrılamayacağına kanaat getirilen kırıklarda yatak istirahati ile kalça kırığı tedavi edilmeye çalışılır.
Yaşlılarda Kalça Kırığı Ameliyat Edilmezse Ne Olur?
Yaşlılarda kalça kırığı ameliyat edilmezse, çeşitli ciddi komplikasyonlar ve sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir.
Bu komplikasyonlar:
Derin Ven Trombozu (DVT): Hareketsizlik, bacaklardaki damarlar içinde kan pıhtılarının oluşma riskini artırır. Bu pıhtılar, akciğerlere giderek pulmoner emboli gibi hayati tehlike oluşturan durumlara yol açabilmektedir.
Hareket Kısıtlılığı: Ameliyat edilmemiş bir kalça kırığı, kişinin hareket kabiliyetini ciddi şekilde kısıtlar. Bu durum, yatakta uzun süre hareketsiz kalmaya neden olacaktır.
Yatak Yaraları (Basınç Ülserleri): Uzun süreli hareketsizlik, yatak yaralarının oluşmasına yol açabilmektedir. Bu yaralar, enfeksiyon riski taşıyan ve iyileşmesi zor olan ağrılı yaralardır.
Pnömoni: Uzun süreli yatak istirahati, akciğerlerin tam kapasiteyle çalışmasını engelleyebilir ve pnömoni (zatürre) gelişme riskini arttırabilmektedir.
Kas Gücü ve Kemik Yoğunluğu Kaybı: Hareketsizlik, kas gücünün azalmasına ve kemik yoğunluğunun daha da düşmesine neden olur, bu da genel sağlığı olumsuz etkiler.
Depresyon ve Anksiyete: Hareket kabiliyetinin kaybı ve sürekli ağrı, psikolojik durum üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir, depresyon ve anksiyeteye yol açabilmektedir.
Bağımsızlığın Kaybı: Kalça kırığı ameliyat edilmezse, kişi bağımsız olarak yaşama yeteneğini kaybedebilir ve sürekli bakıma ihtiyaç duyabilmektedir.
Ölüm Riski: Yaşlılarda Kalça kırığı ameliyat edilmediğinde, yukarıda bahsedilen komplikasyonlar nedeniyle ölüm riski artar. Özellikle yaşlı ve altta yatan sağlık sorunları olan kişilerde, ameliyat edilmeyen kalça kırıkları ciddi ve potansiyel olarak ölümcül sonuçlara yol açabilmektedir.
Bu nedenlerle, yaşlı bireylerde kalça kırığı tespit edildiğinde, mümkün olan en kısa sürede ameliyat
yapılması genellikle önerilmektedir. Ayrıca Kalça kırığı ameliyatı, kişinin hareket kabiliyetini yeniden kazanmasına, komplikasyon risklerinin azaltılmasına ve genel yaşam kalitesinin iyileştirilmesine yardımcı olur.
Kalça Kırığı Ameliyatı Sonrası Bakım
Kalça kırığı ameliyatı sonrası hastaya yapılacak en etkin fizik tedavi hastanın yürütülmesi olacaktır. Ancak her kalça kırığı ameliyatından sonra hasta yürütülemeyebilir.
Protez ve çivi ameliyatlarından sonra sıklıkla hastalarımızı yürütmek için teşvik ederiz. Ancak kalça kırığı olan hastaların bir kısmında ek sağlık problemleri hastanın ameliyat sonrası rehabilitasyonunu kötü yönde etkilemektedir.
Bunun dışında kalça kırığının fizik tedavisinde, başlangıçta hareket açıklığı ve güçlendirme egzersizlerine odaklanılır. Yapılan ameliyatın çeşidine, hastanın ek sağlık probleminin varlığına ve evde yardım olup olmamasına bağlı olarak, hastanın uzun süreli bakım tesisine gitmek gerekli olabilmektedir.
Uzun süreli bakım tesisinde ve evde, bir fizyoterapist günlük yaşamda bağımsızlığı sağlamak için tuvalet kullanma, banyo yapma, giyinme ve yemek pişirme gibi teknikleri öğretir. Ayrıca, bir yürüteç veya tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyulup duyulmadığını belirleyerek, hareketlilik ve bağımsızlığın yeniden kazanılmasına yardımcı olur.
Sonuç
Yaşlılarda kalça kırığı, uyluk kemiğinin üst kısmının kırılması sonucu meydana gelir ve ciddi komplikasyonlarla ilişkilidir. Kemiklerin zayıflaması (osteoporoz), ilaç kullanımı, zayıf görme ve denge sorunları nedeniyle düşme riski artar.
Kalça kırığı genellikle ameliyat gerektirir; kırık onarılır veya protez ameliyatı yapılır. Ameliyat sonrası fizik tedavi ile hastanın hareketliliği ve günlük aktiviteleri yeniden kazanılabilir.
Kalça kırığı riskini azaltmak için kemik yoğunluğunu korumak, düşmelerden kaçınmak ve düzenli sağlık kontrollerine gitmek önemlidir.
Kalça kırığının belirtileri arasında kalça ve kasıkta şiddetli ağrı, düşme sonrası ayağa kalkamama, morarma ve bacakta kısalma bulunur. Tanı, röntgen ve bazen MR görüntüleme ile konur.
Kalça kırığı tedavisi ameliyat ile yapılır. Ameliyat sonrası rehabilitasyon, ağrı yönetimi ve pıhtı oluşumunu engelleme önemlidir. Ameliyat edilmezse, ciddi komplikasyonlar ve sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Kalça kırığı ameliyatı sonrası bakım, fizik tedavi ve hastanın yürütülmesi ile devam eder. Uzun süreli bakım tesislerinde veya evde fizyoterapist yardımıyla hastanın bağımsızlığı sağlanır.
Makalemizi okuduğunuz için teşekkürler. Dilerseniz utkuerdemozer.com bağlantısından ana sayfaya genel bir göz atabilirsiniz.
