Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları

İçindekiler

• Ön Çapraz Bağ Nedir?
• Ön Çapraz Bağ Neden Kopar?
• Ön Çapraz Bağın Kopmasının Sebepleri Nelerdir?
• Ön Çapraz Bağ Hangi Sporlarda Daha Fazla Kopar?
• Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Spor Dışında Olur mu?
• Ön Çapraz Bağ Yaralanması Geçirdiğimi Nasıl Anlarım?
• Ön Çapraz Bağ Yaralanması İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
• Ön Çapraz Bağ Yaralanması Olduğunda Dizde Başka Yaralanmalar Da Olur mu?
• Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarının Önlenmesi mümkün müdür?
• Ön Çapraz Bağ Yaralanmasını Önlemek için Ekipmanın Önemi Var mıdır?
• Kayak Sporunda Neden Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Sıklıkla Görülür?
• Dizlik Kullanırsam Ön çapraz Bağ Yaralanmasını Önleyebilir miyim?
• Çocuklarda Ön Çapraz Bağ Yaralanmasının Erişkinden Bir Farkı Var Mıdır?

Ön Çapraz Bağ Nedir?

Diz ekleminde bulunan ön çapraz bağ, uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiğininin (tibia) bağlantısını sağlayan dizdeki 4 ana bağdan birisidir.

Öteki ana bağlar, arka çapraz bağ, iç yan bağ ve dış yan bağdır. Vücudumuzda bulunan oldukça güçlü bağ dokularından biri olmasına rağmen diz ekleminde en sık ön çapraz bağ yaralanması görülür. 

Ön Çapraz Bağ Neden Kopar?

Diz eklemi mekanik olarak dezavantajlı pozisyona geldiğinde ön çapraz bağın üzerinde anormal biriken yükler, bağın kapasitesine aşarak yırtılması ile sonuçlanır. Örnek vermek gerekirse; bir futbolcunun topa kafa vurmak için zıpladığını havalanıp yere inmeye başlarken kontrolünü kaybedip vücudunun pozisyonunu kontrol edemeyip ayağı ile zemine temas ettiğinde diz eklemini, dizin doğasında olmayan anormal bir harekete zorlar. Bu da çoğunlukla ön çapraz bağın kopması ile sonuçlanır.

Örnekleri artıracak olursak;

• Aniden yavaşlama ve yön değiştirme. (kesme)
• Ayağınız sıkıca basılmış haldeyken dizinizin üstündeki vücudunuzun geri kalan bölümünün dönmesi.
• Bir yerden atlarken inişte ayağın istenmeyen şekilde yerle teması.
• Aniden durma.
• Dizine doğrudan bir darbe almak.

Ön Çapraz Bağın Kopmasının Sebepleri Nelerdir?

Ön çapraz bağ yaralanmaları çoğu zaman rakibin teması olmadan olur. (non-contact yaralanama) 

• Kas yorgunluğu
• Diz çevresi kaslarının dengesinde bozulma. (Dizin önünde bulunan kuadriseps kas grubu ile hamstring kas grupları arasındaki güç ve esneklik farkı)
• Sporcunun propriyosepsiyon duyusunun iyi olmaması.
• Sporcunun kondisyon olarak yeterli olmaması. 
• Sporcunun biomekaniğinin bozuk olduğu durumlarda

Ön çapraz bağ kopması meydana gelebilir.

Ön Çapraz Bağ Hangi Sporlarda Daha Fazla Kopar?

Özellikle ani durma, dönme, atlama, zıplama gibi hareketleri içeren sporlarda ön çapraz bağ yaralanması sık görülür.

Futbol, basketbol, hentbol, voleybol, jimnastik, kayak gibi sporların doğasında bu hareketler bol miktarda vardır. Ön çapraz bağ yaralanması en sık futbolcularda görülür. 

Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Spor Dışında Olur mu?

Günlük yaşamda geçireceğiniz basit bir kaza dizinizin dönmesi ile sonuçlanırsa ön çapraz bağınız kopup ameliyat olmanız gerekebilir.

Evde mutfakta yere dökülmüş suyu görmeyip, üzerine bastığınızda ya da bir yükseltiden atladığınızda bu durum başınıza gelebilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Geçirdiğimi Nasıl Anlarım?

Olay anında neredeyse tüm ön çapraz bağ yaralanmalarında hastalar dizinde bir patlama sesi duyar. Diz eklemi hemen şişer, güçsüz ve dengesiz hissedebilir ve bacağını kaldıramayacak kadar ağrılı hale gelebilirsiniz.

 Ön çapraz bağ yaralanmasının belirtileri ve semptomları genellikle şunları içerir:

• Dizde oluşan patlama sesinin duyulması ya da hissedilmesi.
• Dizde şiddetli ağrı ve aktiviteye devam edememe.
• Diz ekleminde oluşan ani şişme.
• Diz eklemini hareket ettirememe.
• Yürümeye çalışırken, dizin dönecek hissi vermesi.

Dizinizdeki herhangi bir yaralanma, bir ön çapraz bağ yaralanmasının belirtilerine veya semptomlarına neden olursa derhal bir ortopedi uzmanına başvurun. Diz eklemi; kemikler, bağlar, tendonlar ve kıkırdak dokulardan oluşur. Yaralanmanın ciddiyetini belirlemek ve uygun tedaviyi almak için hızlı ve doğru bir teşhis almak önemlidir. Şüphelenilen durumda MR görüntüleme ile tanı konmuş olur.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

• Cinsiyet  muhtemelen anatomi, kas gücü ve hormonal etkilerdeki farklılıklar nedeniyle kadınlar ön çapraz bağ yaralanmasına daha yatkındırlar. Ön çapraz bağ yaralanmaları kadın sporcularda erkek sporcular ile kıyaslandığında 8 kat daha fazla görülür.
• Futbol, ​​ ​​basketbol, ​​jimnastik ve kayak gibi belirli sporlara katılmak.
• Sporcunun kondisyonunun düşük olduğu zamanlar.
• Squat sırasında dizleri içe doğru hareket ettirmek gibi hatalı hareket kalıpları kullanmak.
• Uygun olmayan ayakkabı giymek.
• Düzgün ayarlanmamış kayak bağlamaları (sıkı bağlanmış kayaklar) gibi bakımsız spor malzemeleri kullanmak.
• Suni çim üzerinde oynamak.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Olduğunda Dizde Başka Yaralanmalar Da Olur mu?

Ön çapraz bağ yaralanmalarına en sık olarak dış menisküs yırtıkları eşlik eder.

İç menisküs, iç yan bağ, dış yan bağ, kıkırdak hasarı da eşlik edebilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarının Önlenmesi Mümkün Müdür?

Uygun eğitim ve koruyucu-önleyici egzersiz programları ile ön çapraz bağ yaralanması riskini ciddi oranda azaltıldığı bilimsel olarak birçok çalışmada gösterilmiştir. 

Benim kişisel tecrübem de bu yöndedir.

Ön Çapraz Bağ yaralanmasını azaltmak için oluşturulmuş programlar genellikle aşağıdaki ana prensiplere dayanır:

• Kalça, pelvis ve alt karın dahil olmak üzere core bölgesini güçlendirmek için egzersizler.
• Sporcuların squat sırasında dizleri içe doğru hareket ettirmekten kaçınmak için eğitmek.
• Bacak kas kuvvetinde genel bir denge sağlamak için bacak kaslarını güçlendiren egzersizler, özellikle hamstring egzersizleri
• Sıçrayışlardan atlarken ve inerken uygun tekniği ve diz pozisyonunu vurgulayan eğitim ve egzersiz
• Döndürme ve kesme hareketlerini gerçekleştirirken tekniği geliştirmeye yönelik eğitim

Bacak, kalça ve karın kaslarını güçlendirmeye yönelik antrenmanların yanı sıra atlama ve iniş tekniklerini geliştirmeye ve dizin içe doğru hareketini önlemeye yönelik antrenmanların yapılması kadın sporcularda daha yüksek ön çapraz bağ yaralanma riskini azaltmaya yardımcı olduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmasını Önlemek için Ekipmanın Önemi Var mıdır?

Yaralanmayı önlemeye yardımcı olmak için yaptığınız spora uygun ayakkabı ve ekipman kullanmak ön çapraz bağ yaralanmalarında etkin bir korunma yöntemidir.

Futbol ayakkabılarınızın taban kısmı fazla kullanıma bağlı olarak yıpranmış ise yere bastığınızda ayağınızın kayıp, dizinizin dönmesine sebep olabilir

Kayak Sporunda Neden Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Sıklıkla Görülür?

Kayak sporunda düşme esnasında kayaklarınızın uygun şekilde ayaklarınızdan çıkarak serbest kalması çok önemlidir.

Eğer kayaklar ayakkabınıza sıkıca bağlı ise düştüğünüzde ayakkabınızdan ayrılmayacaklar ve hızlı ve sert bir şekilde yere çarparak kaval kemiğinizi döndürecek ve dizinizde ilk zorlayacağı ve hasarlanmasına sebep olacağı yer ön çapraz bağ olacaktır.

Dizlik Kullanırsam Ön çapraz Bağ Yaralanmasını Önleyebilir miyim?

Dizlik takmak, ön çapraz bağ yaralanma riskini azaltmaz.

Ameliyat olup iyileştikten sonra, spora döndüğünüzde de dizlik kullanmanız ön çapraz bağınızın yaralanma riskini azaltmaz.

Kendi dizliğinizi kendiniz yapmalısınız, diz çevresindeki kas gücünüzü profesyonel medikal yardım alarak artırmalısınız.

Çocuklarda Ön Çapraz Bağ Yaralanmasının Erişkinden Bir Farkı Var Mıdır?

Çocuklar ve ergenler, açık büyüme plakalarına sahiptirler ve kemiğin boyunun önemli bir miktarda uzama potansiyeli bulunur.

Bu, ön çapraz bağ tedavisi seçeneklerini değerlendirirken önemli bir faktördür.

Hastanın önemli büyüme potansiyeli  varsa, planlanan tedavi gelecekteki büyümenin engellenmemesi için cerrahi tekniğin seçimini değiştirir.